wat wil ik met Liefde

WAT WIL IK MET LIEFDE? Het heeft mij enorm geholpen me af te vragen wat ik aan het einde van mijn leven, voor ik mijn laatste adem geef, wil kunnen zeggen. Een vraag die ik vervolgens ook vaak aanbevolen heb aan deelnemers van mijn lezingen en seminars. Ik heb daarin veel ontroering en inzicht beleefd en zien ontwaken. Vroeg of laat komt dit moment van ons afscheid. Wat telt er dan? Dan telt het dat er geliefden om ons heen staan die van ons houden en van wie wij houden, dat we geleefd hebben en liefgehad. Die Liefde maakt dat wij eerder willen dienen dan verdienen. Die Liefde maakt het mogelijk om de moed te vinden eenzaam te zijn in de verantwoordelijkheid die wij voor ons eigen leven nemen. Die Liefde bepaalt de wijze waarop wij deel uitmaken van de samenheid van mensen en wezens op deze ene planeet in dit oneindige universum. Het is goed mogelijk dat de mensen die ik ontmoet tot een select gezelschap horen en dat hun laatste woorden daarom allemaal over welzijn gaan en nooit over welvaart, maar dat geloof ik niet. Ik denk dat het in onze ziel en in ons hart besloten ligt om te zorgen voor ons welzijn en dat van onze omgeving. Ons geluk draait om Shakespeares befaamde vaststelling: 'To be or not to be, that is the question!' Er Zijn betekent in verbinding zijn, in letterlijke betekenis betekent dit: religieus zijn. Door de eeuwen heen hebben profeten, mystici en wijzen in alle toonaarden aangegeven dat de schepping voortkomt uit Liefde en dat wij bedoeld zijn bewust terug te keren naar de bron van alle bestaan. Een bron waar wij deel van zijn. Hoe dichter wij bij het motief van de schepping zijn, hoe dichter wij bij het motief van onze aanwezigheid in dit bestaan zijn en daarmee bij onze unieke individuele betekenis. Daar ligt ons thuiskomen, onze vrede, ons geluk. Marcel Derkse

warme groet jeltje

oorspronkelijk

Wanneer we onze oude gedachten, waarnemingen, modellen en concepten beginnen los te laten, lost de hele wereld op en verschijnt tegelijk van moment tot moment een nieuwe wereld op het projectiescherm van het bewustzijn. Niet langer de oude versleten film waaraan we gewend zijn geraakt, die slecht gelijkende kopie van de waarheid. En hoewel we in eerste instantie het verlies ervan, het verlies van het vertrouwde betreuren, laten we de bedrieglijke veiligheid en de pijn die ons veronderstelde territorium van 'ons' lichaam en 'onze' geest bepaalden los. En naarmate we meer en meer loslaten en openstaan voor het 'ik weet het niet', verschijnt het nieuwe aan de horizon - niet langer zijn of worden we iets of iemand, we hebben eenvoudigweg deel aan de totaliteit van het Zijn. Wanneer we alles waarvan we veronderstelden dat wij dat waren laten sterven, zien we alles in zijn wezenlijke, vergankelijke natuur. We ervaren de oppervlakkigheid van het afgescheiden zelf waaraan we ons zolang vastgeklampt hebben. We herkennen de ware aard van deze droom-gelijke gescheidenheid en beseffen dat er in werkelijkheid niet iemand is die sterf, dat het alleen de illusie van een afgescheiden identiteit is die keer op keer herboren wordt. Wanneer dan eenzaamheid, onzekerheid of angst zich aandient, herkennen we die als de projecties die ons van incarnatie tot incarnatie hebben gevoerd. We zien het komen en gaan van de dingen. Dan respecteren we de dood van het fysieke lichaam als een uitgelezen gelegenheid om de relativiteit van alles wat we veronderstelden solide te zijn te herkennen. Te herkennen dat wij niet dat lichaam en die geest die we meenden te zijn, zijn. Niet langer vechten lichaam en geest om zichzelf te beschermen. Onze permanente strijd voor bevrediging creert en bevestigt een persoonlijke identiteit immer op zoek naar bevrediging. Het loslaten van die identiteit opent de blik voor onze onderliggende natuur, de diepgaande bevrediging van niemand te zijn, niemand die behoefte heeft aan welke bescherming ook. Stephen Levine

warme groet Jeltje

geen spoor nalaten

Wanneer we de overvloed aan spirituele literatuur beschouwen, de biografieën van heiligen, de aan het sterven gewijde spreuken uit de Zen-traditie, de verhalen van Roshi's met hun onuitputtelijke humor en het gemak waarmee zij stierven, zien we keer op keer voorbeelden van mensen die 'bewust' stierven, hun lichaam in eerbied hielden maar er geen moeite mee hadden het achter zich te laten, die hun zaken van moment tot moment al op orde hadden gesteld; die zoals Suzuki-roshi het omschreef: "Hun leven leefden zonder een spoor na te laten." Het is dit 'geen spoor nalaten', het afhandelen van alles op het moment dat het opduikt, dat het mogelijk maakt het lichaam te verlaten of iedere nacht te gaan slapen met dezelfde gelijkmoedigheid en in de wetenschap dat er niets te doen valt, dat er niets is dat niet gedaan is? Hierop aan sluit een andere uitspraak van Suzuki-roshi: "Zelfs als de zon in het westen zou opkomen, kent de bodhisattva (de wijze die zich dienstbaar opstelt jegens allen) slechts één weg." Basho, de grote Japanse dichter, schreef: "Van de vroegste tijd af was het de gewoonte om een doodslied achter te laten en misschien zou ik hetzelfde moeten doen. Maar ieder ogenblik van het leven is het laatste, ieder gedicht is een doodslied! Waarom zou ik er dan op dit moment een schrijven? In deze, mijn laatste uren heb ik geen gedicht." Precies als toen meester Ta-kuan stierf en zijn leerlingen hem vroegen een laatste gedicht te schrijven en hij weigerde. Toen zij er op aan bleven dringen, schreef hij het Japanse karakter voor 'droom' neer, en stierf het volgende moment. Wanneer we zulke verhalen horen, zijn we bang dat wij deze mate van bewustwording, deze ruimte om binnen te kunnen sterven, nooit zullen kunnen realiseren, maar dat is niet wat ik om me heen gezien heb. en zie. Vaak brengt juist de dood het beste in ons naar boven. Bij velen komt een levenslang hunkeren naar de waarheid op dat moment naar buiten. Stephen Levine

warme groet Jeltje

Mevr.Sylvan

Een paar jaar geleden belde een vriend mij vanuit het ziekenhuis op om te zeggen dat de ziekte van zijn moeder plotseling veel erger was geworden en de dokter hem verteld had dat hij zich diende voor te bereiden op de komende dood. Hij vroeg mij: "Zal ik haar meenemen naar haar eigen huis om daar te sterven? Of zal dat de pijn en het verdriet voor de andere gezinsleden alleen nog maar groter maken?" Terwijl we er samen even over spraken werd het al snel duidelijk dat de meest geschikte plaats haar eigen bed zou zijn, waar ze zou kunnen sterven omringd door mensen die van haar hielden en te midden van de vertrouwde omgeving van haar eigen huis. De volgende dag bracht hij zijn moeder thuis om daar te sterven. Iedereen in de buurt 'wist' dat mevrouw Sylvan 'boven lag te sterven'. De eerste dagen kwam er zo nu en dan een buurvrouw aan de deur om een door haar klaargemaakte maaltijd te brengen of een ander als ondersteuning bedoeld geschenk, om de andere gezinsleden 'sterkte te wensen' en een verstolen blik naar binnen te werpen in wat de bezoekers veronderstelden een mistroostige, treurende lugubere omgeving te zijn. Iedere keer echter dat iemand iets kwam brengen werd hij of zij in plaats van met zwaarmoedigheid begroet door warmte en vriendelijkheid van de kant van de echtgenoot, zoons en de aanwezige verpleegster, die allen wel enigszins vermoeid leken maar verder volkomen vrede hadden met alles. Naarmate de weken voorbij gingen, leken de buurtbewoners meer en meer aangetrokken te worden door het huis waar de stervende lag. Na enige tijd durfden zij verder te komen dan de deurmat en toen zij de woonkamer van het huis betraden ervoeren ze een totaal andere sfeer dan ze verwacht hadden. Ze ervoeren een warmte, mededogen en vredigheid die ze daarvoor bij dit gezin nog nooit ervaren hadden. En geleidelijk aan representeerde dit huis voor de andere buurtbewoners niet langer dood en ellende, maar liefde en zorgzaamheid. Mevrouw Sylvan stierf tenslotte in totale vrede en omgeven door zorgzaamheid en liefde. Stephen Levine

Warme groet Jeltje

dromen en waken afsluiting

In vele culturen, en ook door mensen die klinisch dood waren verklaard maar toch weer terugkeerden naar het leven, wordt gezegd dat het feitelijke stervensproces op zich niet onplezierig of zelfs maar beangstigend is. Iemand zei dat het was alsof je een knellende schoen uittrekt. Het moment van sterven biedt een unieke mogelijkheid. Op dat moment, waarop we het lichaam laten vallen, kunnen we zien hoe het bewustzijn de wereld vormt. De wereld is in ons, wij zijn niet in de wereld. Het bewustzijn is verslaafd aan en bepaald door zijn zien, horen, ruiken, tasten, proeven en denken. Nu echter vind je je terug zonder lichaam, ogen, oren en neus, maar de vergelijkbare zintuiglijke ervaringen zijn er nog wel. Er is een overeenkomst met de slaap. Ook als je slaapt, zie je niet met je ogen, hoor je niet met je oren, ruik je niet met je neus; en tegelijk heeft het bewustzijn soortgelijke zintuiglijke ervaringen. Sommige dromen zijn zelfs zo invloedrijk dat ze ons leven fundamenteel veranderen. Sterven biedt dus de mogelijkheid tot het herkennen van de immensheid van het licht van onze oorspronkelijke natuur. 'Wat je nu vindt, dat zul je ook dan vinden'. Des te meer problemen je hebt met je nu open te stellen voor dat licht, des te zwaarder zal het je vallen na je dood in de open armen van Jezus of het mededogen van Boeddha - zo die zullen verschijnen - beschutting te vinden. Stephen Levine

warme groet Jeltje

dromen en waken 1

Datgene dat nu wat wij de dood noemen het lichaam verlaat wordt door sommigen de 'ziel' genoemd, door anderen het 'bewuste element van ons' of de 'karmische bundel'. Hoe je het echter ook noemt, het gaat erom dat je je daarop concentreert. En herkent, met hoeveel 'ik weet het niet' dat ook gepaard gaat, dat er een zekere continuïteit lijkt te zijn, niet van een 'iemand' maar van energie waaruit de mentale constructie van die 'iemand' ooit ontstaan was. Zolang er nog enige mentale projectie resteert voor eventuele incarnatie, zal dat ook gebeuren. Wanneer je slaapt, zegt het slaapbewustzijn dat de waaktoestand een inbeelding is en alleen de slaaptoestand werkelijkheid. Wanneer we echter ontwaken, kijken we terug op dromen van de afgelopen nacht en zeggen: 'Dit is de werkelijkheid, niet die dromen.' Wanneer we echter beide herkennen als voorbijgaande droomstaten, kunnen we beide ervaren als zich ontvouwende processen en de 'ik' die de werkelijkheid gevangen houdt, loslaten. De ervaring is alleen maar zo reëel als jij jezelf veronderstelt reëel te zijn. Als je je bewustzijnsinhouden nader onderzoekt, zul je de oorsprong van het bewustzijn op het spoor komen. Dan ervaar je direct, uit eerste hand datgene waaruit de idee van 'ik', van 'iemand' die sterft, geboren wordt en eventueel verlicht kan worden, ontstaat. In die vergelijking verbleekt dat 'ik' en vormt het slechts een luchtbelletje te midden van de immensheid van de waarheid. Stephen Levine

warme groet Jeltje

Zien wat is

Hoe reageer je nu op situaties die ongewoon of beangstigend zijn. Probeer je open te staan voor een waarachtige ervaring van het huidige ogenblik of geeft je lichaam het alarmsignaal, zoekt het zijn toevlucht in fysieke spanning en probeert je geest op dwangmatige manier aan het heden te ontsnappen? Loop je hard weg voor een blaffende hond of laat je die hond niet de personificatie worden van al de angsten van een heel leven, maar alleen maar een hond zijn, iets waar je mee om weet te gaan? In de mate waarin je nu beseft dat je eerder object van perceptie bent dan subject dat waarneemt, dat jij de ruimte bent waarin de gebeurtenissen van dit ogenblik zich afspelen, in die mate zul je ook later over die ruimtelijkheid beschikken. Voortdurend vertaalt het bewustzijn amorfe werkelijkheid in hanteerbare, welbegrensde massa zodat we die werkelijkheid kunnen aanraken, ruiken, proeven en voelen; in plaats daarvan ruiken, proeven en voelen we onszelf. we kunnen iemand anders nauwelijks nog in de ogen kijken zonder dat het bewustzijn een zelfbeschermend filter over de realiteit van het huidige ogenblik aanbrengt. Stephen Levine

warme groet Jeltje

openen van/voor het licht

Vraag: Ik heb in de boeken van Raymond Moody, Elisabeth Kübler Ross en anderen die handelen over de ervaringen van mensen nadat ze gestorven zijn gelezen dat die mensen hun lichaam verlaten en dan een wezen van stralend licht ontmoeten. Geldt dat voor iedereen, dat je dan Boeddha ontmoet of Jezus, of welke personificatie van de Ziel dan ook waar de betrokkene de voorkeur aan geeft? Antwoord: Je moet bedenken dat deze zogenaamde klinische ervaringen betrekking hebben op de eerste fase van het stervensproces. Wat je de eerste ronde na de dood zou kunnen noemen. In het Tibetaans Dodenboek wordt beschreven dat na die eerste ontmoeting met de stralende lichtverschijning, indien je niet in staat bent jezelf volledig over te geven aan dat licht en ermee te versmelten, dan het licht uiteenvalt in zijn talloze samenstellende componenten, vergelijkbaar met het prisma-effect, en de verschillende projecties en identificaties die dualiteit creëren zich eens te meer bevestigen. De glanzende stilte wordt dan verstoord door oude bewustzijnsinhouden, zoals het gladde stralende oppervlak van een meertje verstoord wordt door dieren die naar het oppervlak zwemmen. Vervolgens wordt beschreven hoe je daarna een volgend proces van zuivering kunt doormaken, een hernieuwde ontmoeting met je bewustzijn die overgave mogelijk maakt en obstakels kan veranderen in bondgenoten, een permanente mogelijkheid om al die oude imprints tegemoet te treden met wijsheid en liefde. Stephen Levine

Warme groet Jeltje

woede-fase afsluiting.

Bewustzijnsstaten zijn besmettelijk. Je moet in staat zijn om bij iemand te zijn wiens woede in voller razernij is onbrandt en toch niet gevangen worden in die plaatsen binnenin jezelf waar ook jij het uitschreeuwt over de ogenschijnlijke onrechtvaardigheid van de dingen. Je eigen lijden loslaten zodat je niet verteerd wordt door het verdriet van een ander. Je arrogante trots loslaten die de kracht van de woede in jou gevangen houdt, opdat je mededogen niet geblokkeerd wordt. In staat zijn je eigen woede te herkennen, je eigen razernij, bereid zijn zonder te oordelen of veroordelen gelijkelijk aanwezig te zijn voor jezelf en voor de ander. "Alles overkomt mij ook!" schreeuwt het bewustzijn het uit als je de baan die je zo graag had willen hebben toch niet krijgt, als je nieuwe auto aangereden wordt, als je linkerarm verlamd raakt en je het gevoel hebt dat je kanker zich verder uitgezaaid heeft in je lichaam. "Laat deze wereld verrekken! Laat iedereen verrekken!" Kan jouw hart open blijven in zo'n storm? Wat voor effect heeft de verwarring van een ander op de ontkenning van jouw eigen woede en angst? Stephen Levine.

Warme groet Jeltje

de woede-fase 1

De woede-fase is een fase waar iedereen wel vertrouwd mee is. Het is een vast onderdeel van de confrontatie met de waarheid, het beangstigende je openstellen voor de werkelijkheid. "Verdomme, het is waar, maar waarom moet het zo pijnlijk zijn?" Je moet woede niet veroordelen, enkel herkennen en ervoor openstaan. Vaak gaan de dingen niet zoals we wel gewenst hadden. Verlangens worden niet bevredigd en uit die frustratie ontstaat woede, angst en spanning. "Waarom moet ik sterven, en die smeerlap van de overkant niet? Hij doet niets aan zijn tuin, hij schreeuwt tegen zijn kinderen, hij belazert de belastingen. Waarom ik dan wel?" En soms is er de woede jegens God. "Hoe kunt U mij dit nu aandoen? Ik heb me toch voorbeeldig gedragen? Ik ga naar de kerk. Ik geef altijd aan de collecte. Ik ben toch een goed mens. Ik ben zelfs actief in een groep voor stervensbegeleiding. Waarom overkomt mij dit? Het is onredelijk." Maar terwijl we tekeergaan tegen God over 'zulke onrechtvaardigheid', hoe vaak danken we hem voor zijn vrijgevigheid die we iedere keer mogen ervaren? Woede is de resultante van dat gevoel van machteloosheid dat er altijd is en op dat moment toegespitst wordt. "Waarom is het zo verdomde moeilijk? Waarom kent het leven zoveel verwarring en frustratie." De machteloze woede van een heel leven. Woede is zo pijnlijk en maakt dat je je zo alleen voelt. Iemand bijstaan die tot razernij is gebracht door de 'oneerlijkheid van alles' vereist innerlijke zachtheid, een toegeven aan je eigen frustraties, het creëren van een open ruimte waarin die razende storm zichzelf kan verliezen. Dat betekent dus werken aan jezelf. Stephen Levine

Lieve warme groet Jeltje

stadia van sterven afsluiting.

Iedereen belandt klaarblijkelijk op het punt waarop hij uit het lichaam verdwijnt en het lichaam wel moet achterlaten. Iedereen doet de ervaring op dat de elementen weer opgaan in hun oorspronkelijke staat van energie. De afzonderlijke hoedanigheden van vastheid, vloeibaarheid, temperatuur en stromende beweging overheersen niet langer en er is alleen nog sprake van het vrij rondzwevende bewustzijn. Enkele ogenblikken lang straalt het Bewustzijn helderder dan duizend zonnen bij elkaar en dan is er nog slechts de ervaring van de ene werkelijkheid waaruit de hele schepping is ontstaan. De duur van die ervaring van licht schijnt van mens tot mens te verschillen. Dit is misschien afhankelijk van de bereidheid om jezelf open te stellen voor de waarheid, het vertrouwen en de eerbied die je koestert voor je oorspronkelijke aard. Dit is slechts een voorstelling in een notedop van het ogenblik waarop je sterft, maar volgens de leerstellingen van de verschillende religies en geloofsovertuigingen is dit nog maar het eerste deel van het proces voordat de onbewuste neigingen zich opnieuw hebben hersteld en zich verenigen om even zovele rijken na de dood te scheppen als de geest voor het sterven had geschapen. Toen hij iets vernam over dit steeds verder voortschrijdende proces, vroeg iemand: "Bestaan die rijken na de dood dan echt?" Waarop iemand anders antwoordde: "Ze zijn net zo werkelijk als jijzelf. Maar niet werkelijker! In feite zijn ze alleen maar zo werkelijk als jij denkt dat jij dat bent." Een heleboel mensen vinden het nuttig om te 'oefenen' in sterven. Ik heb met verschillende mensen de ervaringen die tijdens het stervensproces zouden kunnen optreden gerepeteerd, zodat zij ze helder en liefdevol tegemoet zouden kunnen treden. Zo'n repetitie moet natuurlijk uitgevoerd worden met de lichtheid van 'het juiste van de zaak niet weten', zodat je geen programma opstelt voor wat er later zou moeten gebeuren. Onze benadering van wat we u hier voorleggen is tegenover het leven hetzelfde als tegenover de dood: het is een erkenning, een opening, een loslaten. Leren sterven is leren oplossen voorbij de dingen die je op dit moment zou willen vasthouden, je onbevooroordeeld openstellen voor wat er gaat volgen, zonder dat je je ergens aan vastklampt. Wij leren iedere dag, elk ogenblik om te sterven: om op te lossen in de oceaan van het zuivere Zijn. Stephen Levine

warme groet Jeltje

stadia van sterven 4

Men zal hebben opgemerkt dat elk stadium gepaard gaat met minder vastheid, dat de grenzen steeds onbepaalder worden; dat men minder impulsen van buitenaf ontvangt en dat er een steeds toenemend gevoel van onbegrensdheid ontstaat. De dood of het stervensproces schijnt vergezeld te gaan van een gevoel van zich uitbreiden tot buiten de grenzen van het zelf, van een losmaken van de vorm, van een versmelten in het niet nader bepaalbare. Maar stel je nu eens voor dat je je tegen deze losmaking verzet, tegen dit gevoel van het wegsmelten van de grenzen. Stel je eens voor dat je de soliditeit probeert vast te houden, terwijl deze bezig is te versmelten tot vloeibaarheid. Dat je probeert je tegen de vloeibaarheid te verzetten, dat je teruggrijpt naar vastigheid om daarbij alleen maar te ervaren dat je steeds vloeibaarder wordt en dat die vloeibaarheid geleidelijk aan overgaat in het vuurelement. Dat je voelt hoe de lichaamstemperatuur afkoelt en dat je naarmate de warmte meer en meer afneemt, versmelt in de uitgestrekte ruimte van het lucht-element. Dat die energie zich steeds verder uitbreidt en oplost in het bewustzijn zelf. Stel je eens voor dat je je tegen al die dingen te weer stelt, dat je probeert om dit steeds verder voortschrijdende proces tegen te gaan. Als je erin meegaat, als je je er steeds verder voor openstelt, ervaar je een steeds verder voortschrijdende uitdijing, een wegsmelten uit de vastheid, een oplossen in de werkelijkheid die daaraan ten grondslag ligt. Stel je eens voor dat je je probeert vast te klampen aan datgene wat aan het wegsmelten is. Misschien is dat wel wat sommige mensen het vagevuur noemen. Het je op een helse manier verzetten tegen het volgende stadium van ontplooiing, een verzet tegen datgene wat werkelijk aanwezig is. Stephen Levine

Warme groet Jeltje

stadia van sterven 3

Als de dood het aarde-element nadert begint het gevoel van soliditeit en hardheid van het lichaam weg te smelten. Het lichaam lijkt erg zwaar te worden. De grenzen van het lichaam, de buitenkant, zijn minder duidelijk bepaald. Het gevoel dat men zich echt 'in' het lichaam bevindt is niet meer zo sterk aanwezig. Men wordt minder gevoelig voor indrukken en gevoelens. Men kan zijn ledematen niet langer naar believen bewegen. De peristaltische beweging van de darmen wordt trager, de darmen functioneren niet meer zonder hulp van buitenaf. De organen sluiten zich, gaan dicht. Naarmate het aarde-element steeds meer overgaat in het water-element bespeurt men een mate van vloeibaarheid, van vervloeien, want de vastheid waardoor de identificatie met het lichaam altijd is versterkt, begint weg te vallen, begint te smelten en veroorzaakt een gevoel van vloeibaarheid. Naarmate het water-element begint over te gaan in het vuur-element, gaat het gevoel van vloeibaarheid over in dat van een warme mist. De lichaamssappen gaan trager vloeien, de mond en de ogen worden droog, de bloedcirculatie wordt trager, de bloeddruk wordt een stuk lager. Als het bloed dikker wordt en de bloedcirculatie uiteindelijk ophoudt, komt het bloed in de uiteinden van de ledematen tot stilstand. Er ontstaat een gevoel van lichtheid. Als het vuur-element overgaat in het lucht-element, verdwijnen de gevoelens van warmte en kou, lichamelijk gemak en lichamelijke ongemakken hebben geen betekenis meer. De lichaamstemperatuur daalt, tot deze een punt bereikt waarop het lichaam koud en bleek van kleur wordt. De spijsvertering komt tot stilstand. Het overheersende gevoel is er een van lichtheid, als van een opstijgende hitte. Een gevoel van overgaan in een steeds subtieler wordende grenzeloosheid. Als het vuur-element zich oplost in het Bewustzijn zelf treedt er een gevoel van onbegrensdheid op. De uitademing neemt meer tijd in beslag dan de inademing en dijt uit in de ruimte. De lichamelijke vorm en de lichamelijke functies worden niet langer ervaren, er is alleen nog maar een gevoel van een zich snel en ver uitbreidende luchtigheid en vluchtigheid, een zich oplossen in het zuivere zijn. Stephen Levine

Warme groet Jeltje

stadia van sterven 2

Dit innerlijke proces van zich losmaken uit het lichaam gaat gepaard met verschillende uiterlijke verschijnselen, die door de artsten worden herkend als het zich sluiten van de verschillende levensfuncties. Als de energie die de verschillende systemen bezielt zich terugtrekt, neemt de energie in die systemen steeds meer af. Het ene ogenblik is ze nog meetbaar, het volgende niet meer, hoewel het proces van zich terugtrekken blijkbaar nog steeds doorgaat. Op deze meetbaarheid hebben wij ons idee van 'het moment waarop de dood intreedt' gebaseerd. Maar de dood treedt niet op een bepaald ogenblik op. Het is een geleidelijk proces, dat zich nog enige tijd voortzet, nadat de apparatuur al heeft aangegeven dat het een en ander niet meer kan meten. In feite is het zo dat de dood niet op een bepaald ogenblik is ingetreden, maar dat het instrumentarium niet langer in staat is om de mate waarin het leven nog aanwezig is te registreren. Het stervensproces schijnt een zich uitbreiden te zijn voorbij de vormen waarbinnen alles altijd meetbaar is geweest. Het hierna volgende gedeelte is een soort scenario voor de lichamelijke ervaring van het sterven, dat is gebaseerd op de aloude opvatting dat het lichaam is samengesteld uit de vier elementen aarde, water, vuur en lucht, zoals die in de geconcentreerde opeenhoping van de vorm worden ervaren. Stephen Levine

Warme groet Jeltje

stadia van sterven 1

Over de ervaring van het sterven kunnen we eigenlijk alleen maar een aantal speculaties doen. In de Tibetaanse boeddhistische traditie heeft men echter rond de ervaring van het sterven een vrij aanzienlijke techniek ontwikkeld; door verschillende meditaties wordt iemand ertoe aangemoedigd zich met dit zo kostbare ogenblik vertrouwd te maken, om het sterven te beoefenen als een middel om tot een dieper inzicht te komen in al die dingen waardoor wij een verkeerde opvatting over het leven hebben gekregen. Een inzicht in de manier waarop wij de automatische, in wezen onpersoonlijke processen van de geest ten onrechte zijn gaan houden voor een afzonderlijk, afgescheiden zelf, iets dat we voor geen goud willen kwijtraken, iets dat we voor de dood zouden moeten behoeden. Door deze meditaties krijgen we het gevoel dat de allesoverheersende lichamelijke ervaring bij het overgangsproces dat wij sterven noemen, eigenlijk niets anders is dan een proces van losmaken. We krijgen het gevoel dat het sterven niets anders is dan een versmelten, een oplossen, waarbij elk volgend stadium slechts een verdere uitbreiding vormt van het vorige. De grenzen worden steeds verder verlegd. Het uiterlijke en het innerlijke gaan steeds meer een eenheid vormen. Sterven is een proces van zich geleidelijk aan terugtrekken. Uit de verschillende overleveringen blijkt dat het van twintig minuten tot een paar uur kan duren voor het bewustzijn zich volledig uit het lichaam heeft teruggetrokken. Stephen Levine

Warme groet Jeltje

Het Tibetaanse dodenboek afsluiting.

In de mate waarin je bereid bent om te doden om jouzelf en jouw bezittingen te beschermen, in die mate vrees je te worden gedood. In de mate dat lust en begeerte je doof en blind kunnen maken voor mededogen met anderen, in die mate vrees je mededogen van anderen te moeten ontberen. Als je voortdurend op zoek bent naar zekerheid, hoe stel je je dan op in een omgeving die in hoge mate onbekend en onzeker is? Als je je een leven lang gewijd hebt aan het koesteren en beschermen van een 'identiteit', een 'persoonlijkheid', van status en reputatie, hoe zul je dan, eenmaal ontdaan van dat alles, het fundament van je ware natuur terugvinden? Waar zul je dan toevlucht kunnen zoeken? De dichter Kabir zegt: "Wat je nu vindt, dat zul je ook dan vinden." Hoe je nu het leven ervaart, dat is met de grootst mogelijke waarschijnlijkheid hoe je het leven in de toekomst zult ervaren. En de toekomst kan morgen op kantoor, in de fabriek of in de keuken zijn of morgen als je uit je lichaam vertrekt terwijl je door de brandweer uit het wrak van je auto wordt gezaagd. Je wezenlijke ervaring van het leven is een proces dat continuïteit kent van moment tot moment, en de dood vormt geen obstakel voor deze continuïteit. In de mate waarin je je nu vereenzelvigt met je bewustzijnsinhouden, in die mate zul je je bedreigd of aangetrokken voelen tot de projecties van dat bewustzijn op het volgende moment, wanneer dat zich ook zal aandienen. Stephen Levine

De laatste over het Tibetaanse dodenboek, best wel pittig. Lees het anders nog even rustig door en laat het bezinken. Uitprinten is ook een optie, lezen vanaf papier is beter dan vanaf een beeldscherm. warme groet Jeltje

het Tibetaanse dodenboek 3

En toch zou de aantrekkingskracht of afkeer van deze beelden even groot zijn als die van de personificaties van de Tibetaanse monnik. Inderdaad is de taak voor beiden dezelfde: erkennen wat er op dit moment gebeurt, je daarvoor openstellen zonder de minste weerstand, zonder je ook maar in enigerlei opzicht ergens aan vast te klampen, zodat we zicht krijgen op wat er voorbij de fantasieën, doelstellingen en angsten van de geest ligt. Het is jouw zelfbeeld wat voortbestaat na de dood. Als jij altijd jouzelf hebt vereenzelvigd met je lichaam, is het niet logisch om te veronderstellen dat de angst, de angst voor het uiteenvallen van het lichaam, plotseling verdwenen zal zijn op het moment van sterven. Het is interessant om vast te stellen dat in met het Tibetaans Dodenboek vergelijkbare teksten van de meest uiteenlopende culturen ervan uitgegaan wordt dat zelfs na het verlaten van het lichaam angst voor de dood nog steeds het bepalende gegeven is. Er nadert een demon of een tijger en jij probeert te ontsnappen, alsof nog steeds dit lichaam beschermd moet worden. Om welke andere reden zou je terugdeinzen voor een demon met roodomrande ogen die zwaaiend met een grote bijl op jou afkomt? Omdat we er nog steeds toe neigen ons te identificeren met ons lichaam, zelfs al hebben we niet langer een lichaam. Iemand die zichzelf vereenzelvigt met zijn lichaam heeft veel te beschermen. Iemand die zich identificeert met de Geest, voelt zich echter niet bedreigd door een demon of tijger. Zijn op zich kan niet bedreigd worden; zelfbeelden veroorzaken angst en creëren iets dat beschermd moet worden. Stephen Levine

Warme groet Jeltje

het Tibetaanse dodenboek 2

Het is een methode om zwaarwegende emoties van hun allesbepalende gewicht te ontdoen. Wij zijn echter niet van jongsafaan vertrouwd gemaakt met zulke opgesierde personificaties. Ze hebben voor ons een andere verbeeldingswaarde dan bv voor een Tibetaanse monnik. Voor iemand uit het westen zouden deze eigenschappen misschien beter aangeduid kunnen worden als liefde, angst, jaloezie, of herkenning van onbewuste tendenties die altijd verwarring veroorzaakten, die altijd angst en zelfvertwijfeling versterkten. Het je voortdurend bewust zijn van de inhouden van de geest, van je bewustzijnsstaten, van gevoelens en gedachten, bereikt hetzelfde als de personificaties van de Tibetaanse cultuur en is voor de westerse mens wellicht wel een directer methode. En als onze geest na het verlaten van het lichaam inderdaad verder zou gaan met het creëren van een eigen wereld, als we inderdaad geconfronteerd zouden worden met alles waaraan wij ons gedurende ons leven vastklampten, in de vorm van projecties van een geest die nu niet langer afgeleid wordt door lichamelijke stimuli, dan zou het waarschijnlijker zijn dat we Moeder Theresa of een hulpvaardige vriend van vroeger zouden zien dan Avalokiteshvara. En in plaats van een wraakzuchtige godheid zouden we woede waarschijnlijk gepersonifieerd zien in een oude vijand, in iets waarmee we tijdens ons leven niet afgerekend hadden. Wijsheid zou waarschijnlijk gepersonifieerd worden in een of andere leraar die we gekend hadden, jaloezie in de geliefde die ons ooit afwees. Stephen Levine

Warme groet Jeltje

Het Tibetaanse dodenboek 1

Het Tibetaans Dodenboek is een verhandeling geschreven door en voor Tibetaanse monniken en vrome leken ter begeleiding van een levenslange voorbereiding op het moment van overgang dat wij de dood noemen. Het geschrift is bedoeld om je vertrouwd te maken met het onbekende en niet vertrouwde. Om op het moment van sterven in staat te zijn tot het aanwenden van bepaalde visualisatietechnieken. Het is misschien wel het best bekende voorbeeld van de in talloze culturen bestaande geschriften over bewustzijnsstaten na de dood en de mogelijkheid van een wijze navigatie door deze bewustzijnsstaten heen. Het vormt een onderdeel van een levenslange training om zelfs onder de meest uiteenlopende en ongewone omstandigheden de juiste koers niet uit het oog te verliezen. Door je er voortdurend van bewust te blijven dat het waargenomene tegelijkertijd de waarnemer is, dat alles wat je waarneemt een projectie is van het veronderstelde zelf, dat alles wat je ziet je eigen geest is. De tekst moedigt je aan je niet langer vast te klampen aan oude verlangens en gevoelens van gescheidenheid die leiden tot angst en zelfbescherming, en één te worden met je oorspronkelijke natuur. Afstand te nemen van het onware en op te gaan in het waarachtige. Voor dit doel worden bewustzijnsstaten gepersonifieerd als hemelse wezens. Een weloverwogen techniek om die bewustzijnsstaten meer dan 'levensgroot' te maken en via hun personificatie en opsiering met allerlei attributen herkenbaar voor de betrokkene. Mededogen heeft haar personificatie in de glinsterende Avalokiteshvars; angst in de bloeddorstige oorlogsdemon; het vermogen datgene wat ons doet vastklampen aan onze bewustzijnsinhouden te doorklieven wordt uitgebeeld door de wijze zwaard-dragende Manjushri. Stephen Levine

De nu volgende stuken zijn niet eenvoudig maar wilde u deze zeer zeker niet onthouden. Laat ze rustig tot u spreken en heeft u vragen, stel ze gerust,u krijgt altijd antwoord al naar gelang mijn bewustzijn het toelaat. (dat mag ook via een mail) Warme groet Jeltje

het bardo-systeem afsluiting.

Als je werkt met het idee van het bestaan van bardo's kun je er op een schitterende manier achterkomen dat de illusie zich hier en nu afspeelt, telkens als je probeert vast te houden. Het is ook een interessant gegeven dat deze bardo's een bepaald proces van ontstaan (te voorschijn treden) bestaan (een zwerftocht) en vergaan of losmaken vertonen. Precies als bij elke gemoedstoestand, waarbij iets ontstaat, enige tijd blijft bestaan en dan weer vergaat om opnieuw iets te laten ontstaan, bestaan en vergaan. Als we deze geboorte en dood van moment tot moment van het verstand gadeslaan, worden we gaandeweg voorbereid op de volgende incarnatie. En het gadeslaan van dit proces van scheppen en losmaken bevrijd ons van ons gevoel van soliditeit, van het gevoel dat er 'iemand' te beschermen valt. Het is duidelijk dat de bardo's van te voorschijn treden onderling verwisselbaar zijn. Dat de geboorte en de ogenblikken vlak na de dood hetzelfde zijn. Dat de bardo's van het rondzwervende bestaan, van 'leven' en 'dood' uit dezelfde elementen bestaan - het bewustzijn en oude neigingen. En dat de bardo's van het losmakingsproces, van het ogenblik vlak voor de dood en vlak voor de geboorte ook onderling verwisselbaar zijn. Wanneer wij ons op iedere overgang richten zoals die zich aandient, sterven wij daarmee van ogenblik tot ogenblik in de Onvergankelijkheid. Stephen Levine

Warme groet Jeltje

het bardo-systeem 3

In het Tibetaanse Dodenboek horen we in deze vierde bardo, de overgang na de dood - het tevoorschijn treden - vaak spreken over het verschijnen van het grote licht, dat de Dharmata genoemd wordt, waar het wezen van ons zijn, niet langer geïdentificeerd met het lichaam, in zijn stralende luister voor ons staat. Het wordt door tallozen beschouwd als een van de meest belangrijke ogenblikken van een incarnatie, waarin de grootste potentie vervat ligt. De vijfde bardo, de Bardo van het Ogenblik van Sterven, is weer een zwervende bardo, waarin we in de overgang naar de volgende les zitten, een bardo van ouder worden en groei die optreedt als ons verstand uit zijn geconditioneerde baan raakt en zich losmaakt van een leven van vasthouden en manoevreren om wille van veiligheid en zekerheid. Het verleden wordt uiteengerafeld, weer wordt ons een gelegenheid geboden om direct in verbinding te treden met de vormen die in het verstand oprijzen en die de manier waarop wij tegen de dingen aankijken bepalen. In deze bardo komen de meeste ontmoetingen voor met vreedzame en wraakzuchtige godheden. Men zegt dat men hier de tienduizend liefhebbende en de tienduizend wraakzuchtige aspecten van het verstand tegenkomt. Maar natuurlijk zijn deze hoedanigheden ook waarneembaar in onze huidige bardo. Evenals bij de tweede bardo, de Bardo van de Levensspanne, kan het het op de tijd georiënteerde verstand voorkomen alsof deze bardo van de 'dood' enige tijd beslaat. De zesde bardo, de Bardo van h et Ogenblik voor de Geboorte, is er weer een van je losmaken. Het is het moment van de keuze van een nieuwe geboorte, het kiezen van een incarnatie. Het is h et moment waarop je je aangetrokken voelt tot je volgende staat van wording, waarbij je verlangens je naar een nieuwe moederschoot leiden, waaruit je tevoorschijn komt in een wereld die meestal te groot of te klein lijkt. Stephen Levine

warme groet jeltje

het bardo systeem 2

Er zijn zes bardos. De eerste is de Bardo van de Geboorte; een geboortemoment, een bardo van te voorschijn treden, de overgangservaring van het bewustzijn in een lichaam dat overgaat naar zijn eigen onafhankelijke bestaan in dit rijk. De tweede bardo is de Levensspanne Bardo; een bardo van wording; de groei van kind tot volwassene; een bardo van leren, ouder worden en de veranderingen die tijdens het leven optreden. Dit interval kan veel korter zijn dan de eerste of honderd jaar langer duren. Men kan de bardo van het leven ook zien als de 'bardo van de lege hand' - een reeks van opeengestapelde verlangens en doelstellingen, worden wat men graag zou willen zijn. De derde bardo is die van het losmaken. Het is de Bardo van de Ogenblikken voor de Dood. Het is de overgang uit het schijnbaar solide, een ruimtelijk zich terugtrekken, een versmelten vanuit de lichamelijke vorm tot meer subtiele werkelijkheden. De vierde is weer een bardo van te voorschijn treden. Het is de Bardo van de Ogenblikken na de Dood, waarin het tot je doordringt dat er niet zoiets als de dood bestaat, maar alleen de momenten vlak voor en vlak na de dood. Het idee 'dood' is niet geworteld in de werkelijkheid. Het lichaam is het ene ogenblik nog bezield en het volgende ogenblik is het dat niet meer, maar is een lege huls geworden, die nooit meer terugkomt. In het laatste geval kan de inhoud wel terugkomen, maar het vat niet. Het is net een lichtpeer die het ene ogenblik aan is en het volgende ogenblik uit, omdat de stroom die erdoorheen loopt is uitgevallen, waardoor hij grijs en leeg achterblijft. De peer is nog steeds hetzelfde - alleen de stroom waardoor hij functioneerde bestaat niet meer. Daartussenin is geen tijd verstreken. Alleen het lichaam sterft. Van het lichaam uit gezien treedt deze bardo op als de dood herkenbaar is. Maar het lichaam heeft nooit op zichzelf bestaan, alleen trekt de levenskracht (wat dat dan ook moge zijn) zich terug. Zoals iemand het eens stelde, is het lichaam in feite nooit zo actief als na de dood, wanneer het miljarden microben en een geweldige hoeveelheid schepseltjes onderhoudt, die voedsel halen uit de ontbinding van het lichaam. Stephen Levine

warme groet Jeltje

het bardo systeem 1

Er bestaan verschillende vertalingen voor het Tibetaans woord bardo, maar in wezen betekent het doorgang, overgangspunt. Sommigen definiëren het als een spleet, een ruimte; anderen als een portaal. Het is blijkbaar een ander stadium in de evolutie, zoiets als een metamorfose tussen twee hoofdgroepen, een overgansfase van het ene ogenblik naar het volgende. Gewoonlijk denken we aan de bardos als iets dat pas optreedt na de dood, maar eigenlijk is dit eigenste ogenblik ook een bardo. we zijn geneigd te denken dat dergelijke portalen pas zichtbaar zullen worden nadat het lichaam is weggevallen, maar dat is maar gedeeltelijk waar. Je zit op dit moment ook in een bardo. Bewustheid en denken vormen samen het bewustzijn, of je nu in of niet in het lichaam zit. In de slaap, als het lichaam er relatief gezien vrij willoos bijligt, gaat het bewustzijn gewoon door en komt de ene gedachte na de andere, het ene gevoel na het andere tegen, die opwellen uit de impuls van het ogenblik. Het is duidelijk dat voor het ervaren van bewustzijn de activiteiten van het lichaam niet noodzakelijk zijn. Als de levensstroom die wordt geproduceerd doordat het bewustzijn een lichaam heeft betrokken, wegvalt, stort het lichaam onmiddelijk in. Het lichaam is voor zijn bestaan afhankelijk van de aanwezigheid van bewustzijn/bewustheid, hoewel wij zijn gaan geloven dat het precies andersom is. Stephen Levine

Warme groet Jeltje.

hemel en hel afsluiting

Als we in onze schulp kruipen en in een hoekje gaan zitten, omdat we die minder plezierige dingen willen ontwijken en nog verder terugdeinzen voor het vuur van onze onverzadigde verlangens, bestendigen we dat verblijf in de hel. We kunnen geen kant meer op en daar zitten we dan, gevangen door ons eigen verlangen en niet in staat om los te laten. Ons hart verkrampt door angst en twijfel. En pas als het lijden groot genoeg is, als we er niet meer tegen op kunnen, beginnen we de hachelijke situatie waarin we ons bevinden onder ogen te zien. Als het hart begint te zuchten en dwars door het lijden heengaat, lost de hel voor onze ogen op. Vanuit dat wanhopige gevoel van 'Wat moet ik nu beginnen?' kan het antwoord komen. Misschien omdat er nu eindelijk eens geen snelle oplossing bestaat. Eindelijk weten we het niet meer. We zijn zo lang zo zeker geweest van zoveel dingen, dat de ruimte vanwaaruit het spontane gevoel kan opwellen overvol geworden is. Er is nog maar weinig ruimte over voor onze ware aard. Het is in die toestand van 'het ook niet meer weten', dat hemel en hel oplossen. In dit open onderzoeken van de waarheid, als je geen enkele andere keuze overblijft, dient de werkelijkheid zich aan. Stephen Levine

Warme groet Jelte

de hemel en de hel 3

We klampen ons meestal vast aan die ogenblikken in het leven waarop we kregen wat we wilden en scheppen zo een tijdelijke hemel in een steeds groter wordende hel. We zijn bang om ons kortstondig paradijs kwijt te raken, we blijven in ons duistere hoekje zitten en ontkennen wat nu eenmaal onvermijdelijk is. Dit reiken naar de hemel creëert een leven als een hel. We doen ons uiterste best om aan die oude patronen vast te houden, omdat we denken dat we daarmee uiteindelijk wel iets beters zullen bereiken. Als een hongerig spook schreeuwt de conditionering van het verstand om voldoening. Het wil perse hebben wat het niet kan krijgen, wat het niet bezit en wat het ook niet kan vasthouden. Het verstand is misvormd door een pijnlijk verlangen. Het verlangen graait naar elk lekker hapje, maar bezit niet langer het vermogen om het door te slikken. Wij stikken in dat volgende stukje taart. Als het verlangen groot is en er niet aan wordt voldaan, denken we dat we in de hel zijn beland. De hel is het onvermogen om luchtig en licht met die hongerige geest van voorbije angsten en tijdelijke voldoening om te gaan. Het is het onvermogen om ons bereidwillig over te geven. Stephen Levine

Warme groet Jeltje

Omarm het leven/ Rene Vendeville ( boekentip)

Samenvatting: Auteur: R. Vendeville Praktisch handboek van mental coach Ziekte en sterven kunnen het leven verrijken Mental coach René Vendeville laat in Omarm het leven zien wat er met een mens gebeurt als hij met ziekte en sterven wordt geconfronteerd. ‘Door de emoties die dan opkomen de ruimte te geven, verrijken we ons leven,’ stelt hij, ‘en dat zal de wens zijn van iedere dierbare die je is voorgegaan in het stervensproces.’ Aan de hand van aangrijpende en herkenbare praktijkvoorbeelden leert Vendeville ons dat niemand bij ziekte en overlijden machteloos hoeft toe te kijken, maar dat ieder zich nuttig kan maken. Daarvoor reikt hij communicatietechnieken aan, en verder demonstreert hij hoe we met behulp van ontspanningstechnieken, visualisatie en creatieve uitingsvormen zieken en stervenden kunnen steunen, maar ook nabestaanden in hun rouwproces kunnen bijstaan. Het boek sluit af met een checklist waarin alle praktische punten aan de orde komen, van donor­codicil tot notariële akte en van condoleance tot verzekering. Omarm het leven is daardoor niet alleen een bron van inzicht, maar ook een waardevol handboek voor iedereen die, al dan niet professioneel, met zieken en stervenden te maken heeft. René Vendeville begeleidt in zijn dagelijks leven terminaal zieken en geeft daarnaast trainingen en workshops aan medewerkers uit de reguliere en niet-reguliere zorg.

Wil u dit prachtige boek graag onder uw aandacht brengen Warme groet Jeltje.

de hemel en de hel 2

Het leven is op zichzelf niet hels of hemels. Dit zijn door het verstand opgelegde conditioneringen. Het gaat er in wezen om of je voor de dingen openstaat of dat je je er voor afsluit. De hand hoort van nature open te zijn, zacht en flexibel, in staat om alles wat erin wordt gelegd te ondersteunen. En zo hoort de geest ook een ruim bewustzijn te zijn, dat zich nergens aan vastklampt. Maar het geconditioneerde verstand heeft op grond van de honderden keren dat we meenden ons ergens aan vast te moeten klampen om een valse zekerheid in de wereld in stand te houden, veel van zijn oorspronkelijke openheid verloren. Net of je gedurende een bepaalde tijd een enorme last met je meezeult. Rennen om een vliegtuig of een bus op tijd te halen, waarbij je je uit alle macht aan je bagage vastklampt, tot je uiteindelijk op je plaats kunt neerploffen. Maar als je dan eindelijk je hand open wilt doen, merk je dat hij helemaal verkrampt is rond het handvat van die koffer met oude bagage. Het valt niet mee, het kan zelfs behoorlijk pijn doen om te zorgen dat die hand zijn natuurlijke openheid weer terug krijgt, omdat hij helemaal verstijfd is door dat krampachtige vasthouden. Hij is zo verkrampt dat hij maar heel langzaam terugkeert tot zijn natuurlijke staat van zijn en meestal is dat helemaal niet zo leuk. Omdat we zo bang zijn voor die pijn, blijven we maar liever verkrampt zitten, dan dat we die oude spanningen loslaten. We verkiezen de verkrampte ruimte van ons geïsoleerde zelf, van onze oude patronen, boven de vrijheid die buiten die zelfgeschapen kooi bestaat. We verkiezen die oude vertrouwde hel boven de pijn van het opgaan in het uitgestrekte onbekende. Stephen Levine

warme groet

De hemel en de hel 1

De meeste mensen schommelen hun leven lang heen en weer tussen hemel en hel. Als ze krijgen wat ze willen, bevinden ze zich in de zevende hemel. Als ze het weer kwijtraken of het helemaal nooit krijgen, dalen ze af in de hel. De hel is het hardnekkige verzet tegen de situatie zoals die ligt. De hemel op aarde is dat we ons liefdevol openstellen. De hel is weerstand. De hemel is aanvaarding. De hemel is het open hart. De hel is de krampachtig samengetrokken darm. Meestal scharrelen we zo'n beetje rond in het gebied tussen het hart en de maag. De maag haalt alles gretig binnen; de hele wereld wordt gezien als voedsel, dat alleen om wille van de maag bestaat: pens-ego. In het hart vallen de tegenstellingen weg en gaan de voorkeuren die we er op nahouden, op in het Ene, net als bij een smeltkroes, waarin sieraden gegooid worden om er weer zuiver goud uit te maken. Als er woede opkomt, als er angst bestaat, kan dat het leven tot een hel maken of een mogelijkheid bieden om de hemel binnen te gaan. Het kan weer verzet opleveren, je kunt alles weer wegduwen, het kan weer een zaak worden van verstandelijke overwegingen. Maar het kan ook zijn dat je nu langzaam alles los wilt laten in de uitgestrektheid, de openheid van het hart, het wezen van de aanvaarding zelf. Don Juan stelt Carlos Castaneda op een bepaald moment voor dat hij moet leven als een krijger, dat hij zijn leven moet gebruiken als een gelegenheid om te ontwaken in plaats van vast te houden aan de voortdurende weigering van het verstand om boven zichzelf uit te stijgen. Hij zegt: "Voor de gewone man is alles wat hem overkomt een zegen of een vloek. Voor een krijger vormt alles een uitdaging." Het verschil tussen hemel en aarde ontstaat doordat het verstand voortdurend heen en weer schommelt tussen het gevoel dat het zichzelf gelukkig of ongelukkig moet prijzen. Wij wegen alles wat we waarnemen af tegen wat wat we graag zouden willen. Stephen Levine

Warme groet.

de waarheid/ Kabir.

De waarheid zit bij jou en ook bij mij van binnen; je weet dat de loot verborgen zit in het zaadje. Wij zijn allemaal aan het worstelen; geen van ons heeft het ver gebracht. Laat je verwatenheid varen en kijk eens van binnen rond. De blauwe lucht verwijdt zich meer en meer, het dagelijks gevoel van falen verdwijnt, de schade die ik mezelf berokkend heb, vervaagt, miljoenen zonnen treden te voorschijn met hun licht, wanneer ik in die wereld stevig geworteld ben. Ik hoor de klokken klinken, die niemand heeft geluid, er schuilt in 'liefde' meer vreugde dan waar wij weet van hebben, regen valt in stromen neer, hoewel de hemel onbewolkt is, er zijn hele rivieren van licht. Het heelal is allerwegen doorschoten van één enkele liefde. Hoe moeilijk valt het die liefde in al onze vier lichamen te ervaren! Wie hopen daar in alle redelijkheid mee om te kunnen gaan falen. De verwatenheid van de rede heeft ons van de liefde gescheiden. Alleen al door het woord 'rede' voel je je er mijlen ver van verwijderd. Gelukkig Kabir, die door al die vreugde omgeven, zingt in zijn eigen kleine boot. Zijn gedichten komen erop neer dat de ene ziel de andere ontmoet. Deze liederen gaan over het vergeten van sterven en verlies. Ze stijgen uit boven binnentreden en naar buiten gaan. Kabir, naar Bly

warme groet Jeltje

Lezing Pim van Lommel over BDE en eindeloos bewustzijn.

Lezing van Pim van Lommel op 30 oktober 2013 over BDE's en eindeloos bewustzijn Datum: woensdag 30 oktober Plaats: De Nije Warf Adres: Foarwei 31ª 9113 PA Wouterswoude Thema: Bijna-doodervaringen en eindeloos bewustzijn Spreker: Pim van Lommel Aanvang: 19.30 uur Organisatie: Hendrik Klaassens i.s.m. Stichting Wijzer Een bijna-dood ervaring (BDE) is de gemelde herinnering van alle indrukken tijdens een bijzondere bewustzijnstoestand, met enkele specifieke elementen, zoals het ervaren van een tunnel, het licht, een levenspanorama, het o­ntmoeten van overleden familieleden, of het waarnemen van je eigen reanimatie. Deze bewustzijnstoestand kan optreden tijdens een hartstilstand, dus tijdens een periode van klinisch dood, maar ook bij andere kritieke medische situaties zoals bij een ernstige ziekte zoals shock, bij een hersenbeschadiging met coma t.g.v. een verkeersongeluk of hersenbloeding, bij een bijna-verdrinking (meestal bij kinderen), of tijdens een stervensproces (sterfbedvisioen). Deze ervaring is altijd transformatief: de angst voor de dood verdwijnt en ook het levensinzicht verandert. Vooral liefde en compassie naar jezelf, naar anderen en de natuur wordt belangrijk. Het o­nderzoek naar BDE's confronteert o­ns duidelijk met de beperkingen van o­nze huidige medische inzichten over o­ns bewustzijn en herinneringen in relatie met de hersenen. Want hoe is het mogelijk dat mensen een helder bewustzijn kunnen ervaren, met herinneringen vanaf de vroegste jeugd, met helder nadenken, met emoties, met gevoel van zelf identiteit, en soms met een vorm van waarneming buiten en boven het lichaam, op het moment dat de hersenen (tijdelijk) niet meer functioneren, met een vlak EEG? In deze lezing zal worden gesproken over de laatste stand van zaken op het terrein van het BDE-onderzoek. Ook is er aandacht voor BDE's bij kinderen. Het vormt een vervolg op de lezing die hij op 25 februari 2009 voor Stichting Nieuwe Openbaring i.s.m. Stichting Wijzer heeft gehouden n.a.v. zijn boek ‘Eindeloos bewustzijn’. Pim van Lommel is wellicht de bekendste cardioloog van Nederland. Van zijn boek ‘Eindeloos Bewustzijn’ (2007) zijn inmiddels ruim 175.000 exemplaren verkocht in Europa en Amerika. Zie ook www.pimvanlommel.nl. Voor informatie en reserveringen kun je contact opnemen met Froukje van der Zwaag, telefoon: 0519-297641, e-mail: stwijzer@stichting-wijzer.nl. Reserveer tijdig om teleurstelling te voorkomen!

Warme groet Jeltje

onsterfelijk geworden

Mensen met dergelijke inzichten zijn de meest 'openhartige' mensen die ik ken, en de meest heldere van geest. Zij zeggen: "Ik hoef niet iets speciaals te zijn om de waarheid te zoeken, om werkelijke wijsheid te vinden. Ik hoef me niet druk te maken over iemand of iets zijn, omdat niet ik dat ben, wat dan ook." Terwijl zij de dood onder ogen zien, ontdekken zij het leven. Als ik een samenvatting zou maken van wat ik velen hoor zeggen, zou het ongeveer het volgende zijn: "Het is raar om te zeggen, maar nog nooit in mijn leven ben ik zo gelukkig geweest, omdat ik nog nooit zo weinig gevoelens van weerstand, of van zelftwijfel heb gevoeld. Ik weet niet precies wie ik ben, maar dat geeft ook niet, omdat elk idee van mijzelf toch alweer snel oplost. Op de een of andere manier ben ik altijd iets anders, en ik weet niet precies wat. Maar het is in elk geval de ervaring die mij de grootste bevrediging en voldoening van mijn hele leven geeft, omdat het niet gaat om een zaak van het verstand. Mijn vasthouden aan het verstandelijke heeft altijd als blokkade gefunctioneerd voor werkelijk begrip, en verwarring gesticht. Nu sta ik open voor de waarheid, omdat ik niets meer te verliezen heb. Ik moest alles verliezen om te zien dat eigenlijk erg weinig het waard was om te hebben. Ik ben op de een of andere manier toch meer dan ik altijd gedacht heb." Deze mensen hebben hun beperkende modellen en hun zelfidentificatie losgelaten en zich geopend voor een altijd jong, altijd nieuw heden zonder angst. Zij raken aan de onderliggende onsterfelijkheid van zuiver Bewustzijn - dat wat komt noch gaat, maar simpelweg is zoals het is. Dat zijn de mensen die ik zie sterven in een besef van heelheid, van voltooiing, zonder strijd, een wegglijden uit het lichaam; als regen die zachtjes in de oceaan terugvalt. Hun sterven is een terugkeer in hun ware natuur. Stephen Levine

Warme groet Jeltje

onderzoek van het leven afsluiting

Elke keer dat we ons dit herinneren, elke keer dat we onszelf aanmoedigen om verder te gaan dan onze uiterlijke gehechtheden, beginnen we ons te verhouden tot het Bewustzijn zelf en voelen we hoe onze ervaring van het leven zich uitbreidt en verdiept. We beginnen dat wat we 'onze ervaring', wat we 'wij' noemden - 'ons' zien, 'ons' proeven, 'ons' denken - in feite slechts luchtbellen zijn die in een onmetelijke uitgestrektheid zweven, en van moment tot moment veranderen van inhoud en plaats. En dat wij geen van deze alle zijn. Deze ervaringen zijn als een oude film, gedraaid voor een lege zaal. Het is een gebeurtenis op zichzelf en voor zichzelf. Gedachten denken zichzelf. Iedere controle introduceert een element van dwang, waardoor het hart zich sluit en lijden ontstaat. Wanneer ik met mensen samen ben die de waarheid als eerste prioriteit hebben en werken aan alles wat een blokkade vormt voor inzicht, hoor ik hen niet zeggen: 'God, ik moet al m'n energie weer terugkrijgen; ik moet mijn plaats in de wereld weer veroveren.' In plaats daarvan zeggen ze: 'Ik hoef niet iets of iemand te zijn om te zijn wie ik werkelijk Ben.' Dat is een opmerkelijk inzicht voor mensen die zo'n groot deel van hun leven, net als wij allemaal trouwens, geleefd hebben aan de hand van ideeën en modellen van een wereld van 'zou moeten's die helemaal niet bestaat. Ik zie hoe zij raken aan de werkelijkheid, hoe zij deel worden van wat is. Stephen Levine

Warme groet jeltje

onderzoek van het leven 3

Zij komen tot aan de grenzen van de geest. Zij zien dat zijzelf niet synoniem zijn met de objecten van 'hun' gedachten of stemmingen. Zij beginnen zich te verhouden tot het licht waarmee al deze geestes-inhouden worden gezien. Zij beginnen te beseffen dat zij Bewustzijn zelf zijn, een stap voorbij welk model van soliditeit of verwachting dan ook. Niet langer verwarren zij het licht van het bewustzijn met de objecten die dat licht reflecteren. In het stille 'ik Ben' van de Geest, onthult zich het bewustzijn zelf. En niet langer maken zij de vergissing zichzelf te identificeren met de objecten van het bewustzijn, zij realiseren zich dat zijzelf de onmetelijke uitgestrektheid van het Bewustzijn zijn. Zij hebben aan het onsterfelijke geraakt. Een vrouw vertelde me dat ze de wereld altijd had beschouwd vanuit haar geconditioneerdheid, vanuit haar bewustzijnsinhouden, vanuit haar psychologische werkelijkheid, haar modellen, haar identificatie met haar persoonlijkheid, haar naam, haar reputatie. Maar dit had haar zoveel lijden bezorgd dat zij het zichzelf niet langer kon toestaan zich vast te klampen aan deze ideeën, zichzelf kon toestaan een tweede-hands-leven te lijden, en haar gedachten over de dingen te ervaren in plaats van de dingen zelf. En door dat proces van loslaten, verkreeg zij een gevoel van enorme ruimtelijkheid, van gemak, een zich openen voor een directe ervaring van wat is, voorbij leven en dood. Stephen Levine

Warme groet Jeltje

De wind waait

DE WIND WAAIT Het is herfst in onze stad En het regent in de straten Ergens hangt een laatste blad Dat zijn tak niet los wil laten Maar de wind waait waarheen hij wil Hoor je wel hij roept je De wind waait waarheen hij wil Dan val je wel Al wil je niet Dan moet je Alles wat je tegenzat Valt nooit meer weg te praten Ben jij als het laatste blad Dat zijn tak niet los wil laten Maar de wind waait waarheen hij wil Hoor je wel hij roept je De wind waait waarheen hij wil Dan val je wel Al wil je niet Dan moet je Alle houvast dat je had Wat je liefhad wat je haatte O je koestert als een schat Wat je toch moet achterlaten Maar de wind waait waarheen hij wil Hoor je wel hij roept je De wind waait waarheen hij wil Dan val je wel Al wil je niet Dan moet je De wind waait waarheen hij wil Huil je nu of lach je De wind waait waarheen hij wil Hij vangt je wel Al durf je niet Nu mag je. Rikkert Zuiderveld

onderzoek van het leven 2

De laatste jaren heb ik veel tijd doorgebracht met verschillende mensen die, in plaats van te klagen over hun hachelijke situatie, begonnen waren deze te gebruiken als mogelijkheid tot bewustwording, tot ontwaken. Deze mensen hebben ontdekt dat zelfs pijn en het verlies van wie zij meenden dat ze waren, te verwerken zijn. Naarmate zij meer en meer loslaten, verkrijgt hun leven ruimtelijkheid. Zij pakken niet alles op. Zij laten juist alles los. En, in dat loslaten, ervaren ze de tijdloosheid die niet 'hen' of 'mij' is, maar simpelweg is. Het is een proces van het loslaten van wat iemand de 'haakjes' in de geest noemde, de neiging van het bewustzijn om de onophoudelijke stroom van het zijn te vangen en te controleren. Vaak beginnen ze met een onderzoek van de psychologische elementen, de inhouden van het bewustzijn. En, tot op zekere hoogte, lijkt dat ook nuttig. Het je verdiepen in bewustzijnsstaten maakt je bewuster voor blokkades, hoewel dat die blokkades niet noodzakelijkerwijs verwijdert. Maar in plaats van zich te verdiepen in elk van deze psychologische 'knopen' en te proberen met zichzelf in het reine te komen als persoonlijkheid, beginnen zij hun identificatie met al die psychologische 'knopen' te verminderen. Wanneer ze afstand beginnen te nemen van zichzelf als een psychologische entiteit, als een persoonlijkheid, als een afgescheiden iets of iemand, dan beginnen ze te herkennen dat zij de ruimte zijn waarbinnen al deze bewustzijnsstaten optreden. En, naarmate zij meer en meer doordringen in hun ware Kern, veranderen hun prioriteiten. Zij beginnen zich te verhouden tot de geest, in plaats van vanuit de geest, hetgeen een geheel nieuwe dimensie toevoegt aan hun ervaring van hun bestaan, van het leven zelf. Stephen Levine

Warme groet Jeltje

onderzoek van het leven 1

Veel mensen zeggen dat zij nooit zozeer geleefd hebben als op het moment van hun sterven. Misschien omdat dan tenslotte hun onderzoek naar wat werkelijk is hun leven betekenis geeft. En wanneer het leven betekenisvol is, verkrijgt het ook in letterlijke zin 'levendigheid'. De vraag wordt dan: 'Wie ben ik?' De levensenergie wordt dan niet aangewend om de werkelijkheid aan te passen aan oude vertrouwde modellen. Niet langer vormen de bezigheden in de uiterlijke wereld een obstructie, een filter van matglas over het mysterie. Deze mensen hebben inderdaad in letterlijke zin deel aan het leven, zij zijn hun leven, in plaats van dat leven te denken. Zij leven volop door af te zien van pogingen om het leven een door hen gewenste vorm te geven. Hun leven wordt tot een onderzoek naar de waarheid, terwijl zij hun modellen laten vallen om te ontdekken wat daaronder verborgen ligt. 'Wie is het die sterft?' De zingeving die nu in het leven komt is het ontdekken van wat het precies is dat zij tot dusverre nooit hadden toegestaan aan de oppervlakte te komen. Wanneer ik samen ben met deze mensen, zie ik dat hun werk en mijn werk volkomen overeenstemmen: het loslaten van zelfbeschermende controlemechanismen, het loslaten van dat vasthouden en lijden dat ons afgescheiden houdt; jezelf open te stellen, nu, op dit moment; te sterven in het huidige moment. Met open hart en ziel te leven met wat gegeven is, met een geest die niet langer vasthoudt aan modellen. Stephen Levine

Warme groet jeltje

verwarring, verzet tegen wat IS

Verwarring is zitten aan te duwen tegen wat er is, als resultaat van ons dwangmatig zoeken naar antwoorden om het verstand mee te voeden en de onbestendigheid van onze wensen en verlangens te blokkeren. Verwarring is die staat waarin je niet bent wat je werkelijk bent. Een pijnlijke verwondering over het bestaan. En toch kun je bevrijd worden van dat voortdurende zoeken van dat verwarde verstand. Als je de stille Getuige herkent die zelf niet in verwarring verkeert. In de ruimte die niet vastzit aan 'begrijpen', die niet probeert zich te vullen als middel om zichzelf te bepalen, kan de waarheid zich manifesteren. In het verstand 'dat het ook niet meer begrijpt', wordt de waarheid ervaren in een wijds, tijdeloos deelnemen aan het bestaan. Verwarring is tegen de stroom in zwemmen, je vastklampen aan een antwoord, welk antwoord dan ook. 'Het niet meer weten' schept ruimte. Daar is plaats voor alles, zelfs voor verwarring. In 'het niet meer weten' zit geen dwang. Het verstand is niet ontvankelijk voor dwang, door het minste of geringste beetje dwang sluit het hart zich. Misschien is de quintessence van de leer wel: 'Kun je je hart openhouden in de hel'? Als we ons uit woede, uit verzet, uit angst, uit jaloezie afsluiten, kunnen we dan nog openstaan voor onszelf? Als we bang zijn, kunnen we dan van binnen nog een ruimte scheppen, waar we die angst laten bestaan zonder ons af te sluiten? Of is het allemaal zo onderdrukt, zo ondergesneeuwd, dat een heleboel van die oude patronen zich maar blijven reproduceren en wij permanent gespannen en op onze hoede achterblijven. Met het leven als een betekenisloze grap. Stephen Levine

warme groet jeltje

De wolken en de hemel

Stukje uit; Het Tibetaanse boek van leven en sterven: Sogyal Rinpoche

Hemel en de wolken Hoe ons leven er ook uit ziet, onze Boeddhanatuur is er altijd. En zij is volmaakt. De Boeddha’s in hun oneindige wijsheid kunnen haar niet verbeteren, en gewone wezens, in hun schijnbaar eindeloze verwarring, kunnen haar niet bederven. Je kunt onze ware natuur vergelijken met de hemel, en de verwarring van de gewone geest met de wolken. Op sommige dagen is de hemel volledig bedekt met wolken. Wanneer we op de grond staan en omhoog kijken, is het erg moeilijk te geloven dat er nog iets anders is dan wolken. Maar we hoeven alleen maar in een vliegtuigje te stappen om boven de wolken een grenzeloze , helderblauwe hemel te ontdekken. Van bovenaf lijken de wolken, waarvan wij eerst aannamen dat alleen zij bestonden, zo klein en zo ver weg. We zouden altijd moeten proberen ons te herinneren dat de wolken de hemel niet zijn, en er niet toe ‘behoren’. Ze hangen er alleen maar en glijden langs op hun ietwat dwaze en niet-afhankelijk manier. En op geen enkele wijze kunnen ze de hemel ooit bezoedelen of tekenen. Waar is die Boeddhanatuur nu precies? In de natuur van onze geest, die als hemel is. Volledig open, vrij, en onbegrensd, is zij in essentie van zo’n eenvoud en zo natuurlijk, dat zij nooit ingewikkeld, bedorven of bezoedeld kan worden; zij is van een zuiverheid die zelfs het concept van zuiver en onzuiver voorbij gaat. Als we over deze natuur van de geest zeggen dat zij zo ruim is als de hemel, is dat natuurlijk slechts een metafoor, die helpt ons enige voorstelling te maken van haar alles omvattende onmetelijkheid; want de boeddhanatuur heeft een kwaliteit die de hemel nooit kan hebben, de stralende helderheid van gewaar-zijn. Zoals gezegd wordt: Het is niets anders dan ononderbroken puur gewaar-zijn, kennend, leeg, naakt en wakker. Dudjom Ripoche schreef: Geen woorden kunnen het beschrijven Geen voorbeeld kan het duiden Samsara maakt het niet erger Nirvana maakt het niet beter Het is nooit geboren Het is nooit opgehouden Het is nooit bevrijd Het is nooit misleid Het heeft nooit bestaan Het is nooit niet-bestaand geweest Het heeft totaal geen grenzen Het valt in geen enkele categorie. Nyoshul Khen Rinpoche zegt: Diepzinnig en stil, vrij van complexiteit, Natuurlijk, stralende helderheid, De geest van conceptuele ideeën voorbij; Dit is de diepte van geest der Overwinnaars. Hier valt niets te verwijderen, Noch aan toe te voegen. Het is enkel het ongerepte Dat spontaan naar zichzelf kijkt.

Zoek de hemel niet ver, maar in je zelf Warme groet Jeltje

vergankelijkheid (identiteit) afsluiting

Uit: het tibetaanse boek van het leven en sterven. Sogyal Ripoche

Zonder onze vertrouwde steunpilaren komen we oog in oog met onszelf te staan, iemand die we niet kennen, een vreemde, die ons op de zenuwen werkt, met wie we al een tijd geleefd hebben, maar die we nooit werkelijk hebben willen ontmoeten. Proberen we daarom niet elke minuut van onze tijd te vullen met lawaai en bezigheden, hoe saai of alledaags ook, om maar nooit in stilte met deze vreemde alleen hoeven te zijn? En wijst dat niet op iets fundamenteel tragisch in onze manier van leven? We leven met een aangenomen identiteit, in een neurotische sprookjeswereld die niet meer werkelijkheid bezit dan de Sprookjes-schildpad in Alice in Wonderland. Gehypnotiseerd door de opwinding van het bouwen, hebben we de huizen van onze levens op zang gebouwd. Deze wereld kan er verbazingwekkend overtuigend uitzien, totdat de dood de illusie ondergraaft en ons uit onze schuilplaats jaagt. Wat zal er dan met ons gebeuren, als we geen idee hebben van een diepere werkelijkheid? Als we sterven, laten we alles achter, in het bijzonder dit lichaam, dat we zozeer gekoesterd hebben, waar we zo blind op vertrouwd hebben en dat we zo hard geprobeerd hebben in leven te houden. Maar onze geest is al net zo onbetrouwbaar als ons lichaam.Kijk maar een paar minuten naar je geest. Je zult zien dat die als een vlo voortdurend heen en weer springt. Je zult zien dat gedachten opkomen zonder enige reden, zonder enige samenhang. Meegesleurd door de chaos van elk moment, zijn we slachtoffers van de grilligheid van onze geest. Als dit de enige geestestoestand is die we kennen, dan is het een absurde gok om op het moment van de dood op onze geest te vertrouwen.

warme groet Jeltje

vergankelijkheid 1 ( identiteit)

Stukje uit: Het Tibetaanse boek van leven en sterven. Sogyal Rinpoche

Waarom is het zo moeilijk de dood in ons leven toe te laten? En waarom zijn we eigenlijk zo bang voor de dood dat we tot elke prijs vermijden hem onder ogen te zien? Ergens, diep in ons, weten we dat we hem niet kunnen blijven negeren. Zoals Milarepa zegt:’Dit ding, dat men lijk noemt, waar wij bang voor zijn, leeft met ons hier en nu’. Hoe langer wij de dood negeren, des te groter worden de angst en onzekerheid die ons achtervolgen. Hoe meer wij aan deze angst proberen te ontkomen, des te monsterlijker wordt hij. De dood is een onmetelijk mysterie, maar er zijn twee dingen die we erover kunnen zeggen: Het is absoluut zeker dat we zullen sterven, en het is onzeker wanneer of hoe we zullen sterven. Deenige zekerheid die we hebben, is dus deze onzekerheid over het uur van onze dood, en we grijpen dit als exuus aan om een direct onder ogen zien van de dood uit te stellen. We zijn net kinderen die bij het verstoppertje spelen hn handen voor hun ogen houden en denken dat niemand hen kan zien. Waarom leven we in zo’n angst voor de dood? Omdat het onze instinctieve wens is te leven en te blijven leven en we de dood zien als een wreed einde van alles wat ons vertrouwd is. We hebben het gevoel dat als we sterven in iets geheel onbekends gestort worden, of een compleet ander iemand worden, en dat we verloren en verbijsterd zullen zijn in een beangstigend vreemde omgeving. We stellen het ons voor als angstig en alleen wakker worden in een vreemd land, waar we taal noh tong kennen, zonder geld, zonder contacten, zonder paspoort, zonder vrienden........... Misschien is de eigenlijke reden van onze angst voor de dood het feit dat we niet weten wie we zijn. We geloven in een persoonlijke , unieke,en afzonderlijke identiteit, maar als we de moed opbrengen om deze identiteit te onderzoeken, merken we dat die volledig afhankelijk is van een eindeloze verzameling dingen: onze naam,onze ‘biografie’, onze partners,, familie,huis, baan, vrienden, bankpasjes........... Op hun broze en vergankelijke steun baseren wij onze zekerheid. Als nu al deze dingen van ons afgenomen worden, hebben we dan nog enig idee wie we werkelijk ZIJN ?

warme groet jeltje

ontkenning afsluiting.

Het is juist het aandacht geven aan deze vertrouwde ontkenningstactiek van de geest die er voor zorgt dat we ons meer gaan openstellen voor het leven: die het ons mogelijk maakt te gaan onderzoeken wie er eigenlijk leeft, wie er eigenlijk sterft - waar het hier allemaal eigenlijk om gaat. Ontkenning is het van je af duwen van het heden. Een tijdje geleden werd ik opgebeld door een oude vriendin die me vertelde dat haar lievelings-tante gestorven was en me vroeg of wij met de meditatiegroep misschien een ogenblik van stilte aan haar zouden willen wijden. Ik zei: "Nee, laten we dat niet doen, de dood is niets bijzonders." Op het moment dat je deze bladzijde leest sterven er honderden mensen. We treuren niet om die tante, we treuren niet om onze kinderen. In feite treuren we om onszelf. we treuren om ons verlies: iemand met wie we een relatie hadden is niet meer aan deze kant van het net om het spel van het leven te spelen waar we zo vertrouwd mee waren geraakt. Respecteer dat verlies, en vertrouw op de gevoelens die opduiken wanneer de spiegel van jouw liefde in scherven ligt. Besef dat jij het bent waarover je rouwt en maak ruimte in je hart voor jezelf. Het is de pijn in jouw eigen hart die je voelt, niet de pijn van iemand anders. Ironischerwijs is de gehele 'begrafenisindustrie' gebaseerd op al dit ontkennen van de dood. Het opvullen van de ingevallen wangen van de overledene om hem een acceptabel uiterlijk te geven, het opmaken en het fabriceren van een kunstmatige glimlach op diens gezicht, dat alles is een poging om de dood er zo te laten uitzien of je naar een feestje gaat. Zelfs wanneer de dood al gekomen is wordt deze nog ontkent. Stephen Levine

Warme groet Jeltje

ontkenning 2

Hoe ondankbaar zijn we voor de lessen die het verval biedt; de volmaakte les dat dit lichaam waarmee wij geboren zijn voortdurend verandert en op zekere dag zal moeten worden over gelaten aan verrotting. Het vlees en de weefsels zullen van de beenderen vallen. De beenderen zullen tot as vervallen. De as zal door een zachte wind over de takken en bladeren van de bomen van het bos geblazen worden. Zo zal dit lege omhulsel terugkeren en verdwijnen in de grond die het voordien voedde. Wanneer we het hebben over de 'ontkenningsfase' is dat meestal in verband met een patiënt die nadat er een kwaadaardig gezwel ontdekt is, zegt: "Er moet een vergissing gemaakt zijn, dat kan mij niet gebeuren, er is vast een vergissing gemaakt in het laboratorium. Het moet de diagnose van iemand anders zijn." Zelden herkennen we diezelfde ontkenning in het zich terugtrekken van onze geest van de waarheid van onze vergankelijkheid. Het niet herkennen van ontkenning houdt ons echter gevangen in dezelfde oude angsten en beproevingen, pijn en verlies. Alsof je heen en weer geschud wordt in een trein die voorthobbelt over verroeste rails terwijl de bagage uit het bagagerek omlaagvalt, en tegelijk volhoudt dat je een ontspannen reisje maakt. Of helemaal nooit uit het station vertrokken bent. De geest trekt zich terug van de inconsistenties van het huidige ogenblik door middel van onze modellen van hoe de dingen 'hadden' moeten zijn. Stephen Levine

warme groet Jeltje

ontkenning 1

Het is belangrijk om ontkenning te herkennen omdat iedereen daar mee te maken heeft. Het is het wegvluchten, het je verzetten tegen het leven, het vasthouden aan het vertrouwde. Als je de ontkenning in jezelf of in anderen beschouwt, zie je de onafgemaakte zaken van een heel leven. 'Oh, dat doe ik later wel,' hoewel je niet de minste garantie hebt dat je wie dan ook waar je van houdt ooit nog zult terugzien. Dat je de plaats waar je je nu bevindt levend zult verlaten. Er is geen later. Je bent al dood. Ontkenning is de weerstand tegen de erkenning van ons verdriet, onze gevoelens van verlies die we met ons mee dragen en waaraan we iedere dag toevoegen. Is het dan verrassend dat de geest de prognose van een komende dood ontkent, wanneer hij nauwelijks herkend heeft dat hij leeft? Hoe zou het ook anders kunnen? Kan een bewustzijn dat zich zelden open heeft gesteld voor de waarheid van het gegeven moment, zich een werkelijke herkenning toestaan van het zich ontvouwende zoals dat is? Inderdaad ontkenning probeert het verlies van wie wij denken te zijn, van hoe we dachten dat het zou (moeten) zijn, tegen te houden. Vele culturen hebben van de ontkenning 'big business' gemaakt. De gehele kosmetische industrie, de toupetjes, de corsetten, de çorrectieve' plastische chirurgie, zijn alle ontkenningen van verval, onderhandelingen met verandering, hebben te maken met depressiviteit over het gegeven dat het lichaam een vaste koers van geboorte naar dood volgt. Stephen Levine.

Warme groet Jeltje. Altijd te bereiken via mail of tel.