tot stromend water worden

Onze oorspronkelijke natuur is als helder water. In de veronderstelling dat wij 'iets gescheiden van het geheel' zijn, zijn wij op zoek naar een ander lichaam. Hunkerend naar ervaring verlaten we de baarmoeder. We trachtten met man en macht 'onze bestemming te verwezenlijken' in plaats van ons daarvan los te maken. Opnieuw geboren in een wereld van teugelloos veranderende vormen, nemen we, hoewel we zelf niet over een inherente vorm beschikken, de vorm aan van de mallen waarin we worden gegoten. We worden 'zonen' en 'dochters' en leren ook zo over onszelf te denken. We worden geleerd 'verantwoordelijk' te zijn. En, in de greep van cultuur en opvoeding buigen we mee met de voorgeschreven patronen. Langzaamaan roesten we vast totdat we de 'acceptabele' vorm bereikt hebben die er van ons verwacht wordt. We passen ons aan aan de harde hoeken van de container. We bevriezen als het ware in de door de mal bepaalde vorm. Hoe duidelijker en harder de randen van de mal zijn, des te meer worden we beschouwd als 'een verdienstelijke persoonlijkheid'. Tenslotte kan de mal dan verwijderd worden en blijven wij diepgevroren in de vorm staan - en dit aangeleerde zelfbeeld wordt voortaan als de meetlat beschouwd waaraan wij alles en iedereen afmeten. Wij zijn als diepgevroren, ons bewustzijn een wildstromende rivier, ons hart een woestijn. Maar water blijft water, welke vorm het ook aanneemt. De vastheid van het ijs doet het veronderstellen zijn definitieve grenzen en dichtheid te hebben aangenomen. Wanneer het echter smelt, komt de herinnering weer boven, wanneer het verdampt, stijgt het verder omhoog. Wanneer je de wereld niet langer wilt beheersen, wanneer je alles loslaat, dan blijft enkel de waarheid over. En gelijk een roshi antwoord je dan vanuit en op het huidige moment. Het heden geeft geboorte aan je handelingen. Geen kracht, geen dwang. Je boot is leeg. De stroming doet je naar links bewegen: 'Ah, links'. En vervolgens naar rechts: 'Ah, rechts.' Maar je hebt niet werkelijk het gevoel dat je naar links of rechts beweegt, het enige wat je voelt is dat je hier bent, in het huidige moment. Open voor alle mogelijkheden en gelegenheden van het gegeven ogenblik. Volledig aanwezig. Capabel tot antwoorden, niet vanuit persoonlijk verlangen, maar vanuit een gevoel voor de juistheid van de dingen. Je antwoordt vanuit de stroom zelf, of misschien zou je beter kunnen zeggen: de stroom reageert op zichzelf. Nergens een scheiding. Nergens om heen te gaan. Niets om te doen. Niemand om te zijn. Stephen Levine

Warme groet Jeltje

De dood en waarheid

Het overwegen van de dood moedigt ons aan afstand te doen van onze 'speciaal-heid'. Het gegeven van onze dood, van het feit dat wij deze wereld achter ons zullen laten, opent ons de ogen voor de mogelijkheid om nu alles dat een blokkade vormt inde stroom los te laten. Of wil je proberen je speciaal-heid mee te nemen in de dood? Zal jouw dood uit strijd en tragedie bestaan? Je kunt het nadenken over de dood aangrijpen als een mogelijkheid, zelfs als een techniek, om jouw speciaal zijn achter je te laten. Op het moment van sterven schijnt er een ervaring van 'wegsmelten' op te treden, soms geleidelijk, soms snel, die mensen die zich willen vastklampen aan wie ze denken te zijn beangstigt. Aan hen die een stapje voorbij het persoonlijk bewustzijn willen doen brengt het echter vreugde. Voor sommigen is de dood de grootste initiatie, een mogelijkheid om definitief los te laten. Op het moment van sterven komen je prioriteiten eens te meer aan het licht. Als het je prioriteit is om het universum te willen beheersen, dan zul je de objecten van je verlangen najagen en het contact met het onsterfelijke verliezen. Misschien bedoelde Jezus dat toen hij zei: "Wat heeft een man gewonnen, wanneer hij de hele wereld wint, en zijn eigen Geest verliest." De angst zal dan al het andere blokkeren. Wanneer je echter bovenal de waarheid wenst, zal jouw dood een mogelijkheid zijn om één te worden met het mysterie. Inderdaad lijken degenen die de waarheid nog boven het leven zelf stellen het meest intens te leven. Als je de voorkeur geeft aan het leven boven de waarheid, dan zul je zelden aan de waarheid van je leven raken. Indien de waarheid jouw prioriteit is, zal de dood oplossen en alleen de waarheid voortbestaan. Stephen Levine

Warme groet jeltje

volmaakte vrijheid afsluiting.

De stroom van zijn bewustzijn bestaat niet uit de gefixeerde, repetitieve patronen van onze gebruikelijke ego-gerichte bewustzijnsstaat, maar vormt eerder een spontane, natuurlijke creatie van de feitelijke omstandigheden van het gegeven ogenblik. Het resultaat hiervan in termen van de kwaliteit van zijn leven is buitengewoon: opgewektheid, vitaliteit, nederigheid, eenvoud, sereniteit, vreugde, een uitzonderlijke scherpzinnigheid, en onbeperkt mededogen. Hij is het levende bewijs van wat het betekent om in de werkelijkheid van het huidige ogenblik te leven. Zelfs zonder dat er woorden gesproken zijn of iets speciaals gedaan wordt, kan een ontmoeting met iemand die zo'n ontwikkeling heeft doorgemaakt je hele manier van leven voorgoed veranderen. Echter, in laatste instantie zijn het niet de buitengewone aspecten van de leraar die de leerling intrigeren, verbijsteren en aanlokken, maar juist het feit dat hij zo gewoon is. Omdat hij gewoon zichzelf is, vormt hij een spiegel voor zijn leerlingen. In zijn aanwezigheid zijn we ons bewust van onze sterke punten en onze tekortkomingen, zonder enige lofprijzing of kritiek van zijn kant. In zijn aanwezigheid zien wij ons oorspronkelijke gezicht. En de buitengewoonheid die we dan zien is simpelweg onze eigen ware natuur. Wanneer wij leren onze eigen natuur de vrijheid te gunnen, zullen de grenzen tussen meester en leerling oplossen in de diepe vreugdevolle stroom van de zich ontvouwende Boeddha-geest. Wij hebben onszelf achter slot en grendel gezet. Waarbij slot en grendel gevormd worden door de modellen waarmee wij de werkelijkheid benaderen en die wij over de dingen heen hebben gelegd. Stephen Levine

Warme groet jeltje

volmaakte vrijheid 1

Wegens onze langjarige aanmoediging om 'iemand' te zijn, een 'persoonlijkheid', hebben we het vertrouwen in het universele, in het alomtegenwoordige verloren. Dat wat eigen is aan iedereen lijkt geen waarde te bezitten. Liever nog polijsten we de tralies van onze gevangeniskooi tot ze blinken dan dat we vrij worden. Naarmate we verder gaan met ons zelfonderzoek worden we ons bewust dat we ertoe neigen de wens te koesteren dat onze spirituele praktijken ons tot iets speciaals zullen maken. Wanneer we dan echter mensen ontmoeten wier hart open lijkt te zijn, die kunnen luisteren zonder iets - of zichzelf - tussenbeide te moeten brengen dat herkenning en erkenning behoeft, dan constateren we dat de 'eigenschap' die hun juist doet onderscheiden van anderen niet hun 'speciaalheid' betreft maar juist het gevoel dat zij helemaal niet 'speciaal', 'uitzonderlijk' of wat dan ook zijn, eerder heel gewoon. Degenen die Suzuki-roshi, de Zen-meester die zo'n belangrijke rol heeft gespeeld bij het verbreiden van de ideeën en de praktijk van Zen in de VS, ontmoetten waren vaak verrast te bemerken hoe 'gewoon' hij was. De meesten van hen bewonderden hem en hielden van hem in de eerste plaats omdat er niets in hem was dat liefde en wederzijds begrip in de weg zou kunnen staan. Hij was een volmaakte spiegel, zonder een enkel vlekje, voor jouw ware natuur. De vrouw die Suzuki's lezingen na zijn dood bundelde zei over haar ontmoetingen met hem: Een roshi is iemand die de volmaakte vrijheid die binnen de mogelijkheden van ieder mens ligt heeft verwezenlijkt. Hij kent een bestaan van vrijheid in de volheid van zijn totale wezen. Stephen Levine

Warme groet jeltje

een lege boot

In dat verzet, in die pijn ontdekken we hoe de poging tot beheersing, de veronderstelde aanwezigheid van iemand in n andere boot, lijden veroorzaakt. In zekere zin kun je ons lichaam en onze geest vergelijken met n boot. Wie is de stuurman? Wordt er uit alle macht tegen de stroom ingeroeid? Kraakt de roeispaan in je handen? Voel je hoe de stroom tegen jouw wil ingaat? En wat gebeurt er als je de roeispaan losjes vasthoudt, en je de beweging van je hand aanpast aan de dominerende stroming en golfslag van dat ogenblik? Als de boot in brand raakt en er zich 'iemand' in bevindt, zal hij verbranden. Wanneer de boot echter leeg is, zal hij slechts tot as uiteenvallen en stilletjes in het nachtelijk water omlaagzinken zonder dat er 'iemand' verdrinkt. Als je probeert iemand te zijn die iets speciaals doet, probeert de stroom te beheersen, dan zal wanneer het onbeheersbare nadert, je verzet groter worden en je lijden intenser. Als je afstand doet van beheersing zul je net als Paul op zijn sterfbed ten gevolge van de ziekte van Hodgkin, beseffen dat 'aanvaarding een soort wonder is.' Hij zag dat hoewel er weinig in onze opvoeding, in onze persoonlijke geschiedenis is dat ons eraan herinnert dat loslaten vrijheid betekent, het juist dat openstaan voor de stroom der dingen is dat het leven 'volledig' kan maken. Wanneer je simpelweg bent, je openstelt voor Tao, voor wat zich van nature ontvouwt, zie je dat het van moment tot moment is zoals het moet zijn. Elk moment schenkt geboorte aan het daaropvolgende. Niets in deze stroom is misplaatst, niets ontbreekt. Het is volmaaktheid. Wanneer je je echter identificeert met een schuimbel in die stroom als 'ik', dan verwijder je je op dat ogenblik van het geheel. Stephen Levine

Warme groet jeltje

niets speciaals

Hoe vaak ben jij werkelijk zoveel deel van het geheel dat er geen 'speciaal-heid' overblijft die om herkenning schreeuwt? De Taoistische traditie spreekt over het 'onzichtbaar worden'. Niet speciaal zijn, maar slechts de ruimte zijn waarbinnen schepping zich ontvouwt. We hebben echter juist geleerd om zo zichtbaar als maar mogelijk is te worden. Een vriend die naar Thailand vertrok om daar monnik te worden vertelt hoe hij werd aangemoedigd zijn speciaal-heid te laten vallen, te beginnen met de speciaal-heid van zijn uiterlijke verschijning: zijn hoofd werd kaal geschoren, hij kreeg eenvoudige kleren om te dragen en at uit een simpele kom het voedsel dat hij iedere dag als aalmoes ontving. Hij leerde de ogen af te wenden en in stilte te zitten. Iedere dag verbleef hij samen met een paar andere monniken gedurende een aantal uren in een afgelegen kluizenaarshut in het woud om te mediteren. Hij vertelde hoe hij, toen hij zich probeerde te gewennen aan deze nieuwe manier van leven en zijn geest aanmoedigde zich te ontdoen van diens 'speciaalheid', weerstand begon te ervaren van de kant van zijn oude geconditioneerdheid tegen een dergelijke anonimiteit. Hij zei dat er perioden waren dat hij in allesbehalve serene bewustzijnsstaat in de de meditatiehal zat, overwegend: "Ze kunnen me toch niet tegenhouden. Ik ga naar buiten en ga m'n kleren verven. Of ik schilder bloemen op mijn bedelaarskom." Het is duidelijk dat het moeilijk is om afstand te doen van onze speciaal-heid. En tegelijkertijd is het duidelijk dat dat het is wat ons scheidt van de Waarheid. Onze poging om speciaal te zijn is een stap terug tov de natuurlijke sroom der dingen; we zijn al verschillend, we zijn al 'speciaal', zonder dat we daar iets aan hoeven te doen. Dit verschil echter tot 'iets speciaals' te maken, dat creeert scheiding, en versterkt het op vergelijking en oordelen gerichte aspect van het bewustzijn. Wanneer wij immers over onszelf denken in termen van ' beter' of 'slechter' dan anderen, dan verbreken we het contact van hart tot hart. Stephen Levine

Zo belangrijk, het contact van hart tot hart. Warme groet Jeltje.

over beheersing.

Het streven naar beheersing is proberen de wereld zich te laten aanpassen aan onze persoonlijke verlangens. Afzien van beheersing is het persoonlijke overschrijden en opgaan in het alomtegenwoordige. Beheersing schept gebondenheid. Beheersing is de eerste verdedigingsmuur van een geest die zich vastklampt. Zij keert zich tegen een openheid van hart. Wanneer onze boot leeg is, is er, hoewel er nog steeds een door de wind en golven voortgedragen vaartuigje is, niet 'iemand' in dat vaartuigje die verkeerd begrepen kan worden. Er is niemand die weerstand biedt. Slechts lege ruimte, een boot, water en wind. Alles is in volmaakte harmonie met elkaar. Niets verzet zich tegen de natuurlijke stroom der dingen. Er is niemand in de boot; niemand die zou kunnen lijden. Tsjwang-tse schrijft over het gevoel van 'gemak' dat resulteert uit het opgeven van beheersing, wanneer we ons voegen in wat de klassieke Chinezen het Tao noemden, de natuurlijke stroom, de moeiteloze vanzelfsprekendheid der dingen. Tao betekent ook ' precies zoveel.' Toen het leven vol was, was er geen geschiedenis In de tijden toen het leven op aarde vol was, besteedde niemand bijzondere aandacht aan aanzienlijken, mensen met uitzonderlijke gaven werder niet op een voetstuk geplaatst. Heersers waren eenvoudigweg de hoogste takken van de boom, en het volk was als herten in het woud. De mensen waren eerlijk en rechtvaardig, zonder zich er bewust van te zijn 'dat zij hun taak vervulden' . Zij betoonden elkander liefde en respect en hadden geen weet van het ' heb uw naaste lief'. Zij bedrogen niemand, zonder te weten dat zij 'mensen waren die je kunt vertrouwen'. Je kon van hen op aan, zonder dat zij wisten dat dit 'goed vertrouwen behelste. Zij leefden met elkaar in vrijheid, gaven en ontvingen zonder zich bewust te zijn van generositeit. Om deze reden zijn hun daden nooit opgetekend. Zij maakten geen geschiedenis. Tsjwang-tse Stephen Levine

Wilde hier nog aan toevoegen dat in mijn beleven beheersing geen zins het onderdrukken van iets is, maar eerder het aan het licht brengen en het doorzien, de les leren, de stof beheersen, inzicht. Maar ook begrip. Warme groet Jeltje.

Eenzaamheid en All-een Zijn.

Het gaat er om dat we ons leeg maken, dat wij ons met de wereld verstaan met een tegelijk lege geest en open hart en ons daarmee voegen in de stroom van wat gegeven is, zonder dat er sprake is van 'iemand' die zich verze tegen de natuurlijke stroom der dingen. Dat wij tot waarachtige zelfverwerkelijking komen door de wereld niet langer te willen beheersen. Zodra onze geconditioneerdheid om 'iemand' te willen zijn de overhand krijgt, ervaren we in ons hart een gevoel van pijn. Een gevoel van eenzaamheid. De eenzaamheid van onze gescheidenheid. Ons vervreemd zijn van het universele, het alomtegenwoordige. Wanneer we echter even rustig de tijd nemen om deze eenzaamheid te observereren, dan valt deze 'persoonlijke' eenzaamheid uiteen in een andere 'eenzaamheid', een eenzaamheid die in diepste wezen niet eenzaam is maar eerder een erkenning van het gegeven dat ieder van ons alleen is en tegelijk deel heeft aan het Ene. Het is de grote stilte van het 'eenzame' universum in de onmetelijke ruimte. Het kent een inheren aspect van heelheid. Om de intense eenzaamheid van onze persoonlijke isolatie te veranderen in een 'eenzaamheid bij God' moeten we echter iedere beheersing loslaten en afzien van het voortdurend herscheppen van een verondersteld 'zelf'. We moeten afstand doen van ons speciaal zijn, van onze competitiedrang, ons op vergelijking ingesteld bewustzijn. Stephen Levine

Warme groet Jeltje

bewust en Bewustzijn afsluiting

We zullen moeten erkennen dat het bewustzijn geen vaste grondslag kent en voortdurend aan verandering onderhevig is, voortdurend van perspectief verandert. We moeten beseffen dat zich daar niets of niemand bevindt waaraan we een of ander gevoel van 'ik' kunnen ontlenen. Het is alles niets anders dan een zichzelf ontvouwend proces. Wanneer we het zelfbeeld van wie wij meenden te zijn loslaten, hengelt de geest vaak naar een nieuw zelfbeeld en schept zich een toekomstbeeld van hoe het zal zijn. 'Binnenkort zal ik verlicht zijn. Geen klimrekken meer. Dan zal ik een alomvattende vrede kennen. En onbegrensd geduld. Ik kan nauwelijks wachten tot het zover is.' En de idee van verlichting wordt de zoveelste fantasie van het bewustzijn. Het ego wenst aanwezig te zijn op diens eigen begrafenis. Het beeldt zich in ten slotte een waardige opponent te treffen - zichzelf. Daarmee zijn eigen veronderstelde existentie bevestigend. Het 'Wie ben ik?' echter is van een andere orde dan de gladde antwoorden van het bewustzijn; het behelst de dood van de illusie dat er iets of iemand is gescheiden van het geheel. Dan ontmasker je de voorkeuren van de geest als de lijm waarmee we aan de laatste rekstok vastgeplakt zitten. Bevrijding is niet iets wat je krijgt. Het is onze inherente natuur. 'Verlichting is de beslissende nachtmerrie.' De drang om beter te zijn dan je bent doet het zweet in je handpalmen staan, en je vingers verkrampen; de geest wordt door vrees bevangen. Met elke ervaring verliezen we meer en meer aan energie. Een ernstig zieke vriendin (ze leed aan een ziekte van het zenuwstelsel die mogelijk fataal zou kunnen zijn) bracht een bezoek aan een Koreaanse Zen-meester die kort geleden in dit land was gearriveerd. Nadat ze hem over haar hachelijke situatie had verteld, glimlachte hij en zei, met zijn hand wuivend: "Maak je geen zorgen. Je zult niet sterven." Omdat hij wist dat wie zij was niet haar lichaam was of haar geest, niet iets tijdelijks. Dat wie zij werkelijk was nooit zou sterven. Omdat zuiver Bewustzijn eenvoudigweg is. Stephen Levine

Warme groet Jeltje

Big Fish

bewustzijn en Bewustzijn 4

We lijken overspoeld te worden door duisternis, nu we niet langer iemand hoeven te zijn, nu we niet langer meer zeker zijn van de wereld of zelfs van ons eigen bestaan. Gelijk de donkere nacht van de ziel van Johannes van het Kruis. We beven in de stilte na het loslaten van het verleden, terwijl de toekomst zich nog niet aandient. Het doet me denken aan kinderen die op een klimrek op een speelplaats zich van de ene rekstok naar de andere slingeren. Je kunt aan de manier waarop ze zich met gemak van het ene naar het andere punt slingeren zien hoe gemakkelijk zij het laatste steunpunt kunnen loslaten en hoezeer zij al van tevoren het volgende vertrouwen. Het lijkt allemaal vanzelf te gaan. Maar wanneer je dan een begeleidende ouder diezelfde oefening ook ziet uitvoeren merk je meteen dat het hen veel minder gemakkelijk afgaat. Zij laten het voorgaande rustpunt pas los als ze er zeker van zijn dat ze vaste greep hebben op de volgende rekstok. Zij vertrouwen niet bij voorbaat op het volgende wat zich zal aandienen. Maar we moeten de voorafgaande fase loslaten voor we verder kunnen gaan naar de volgende. We moeten onszelf toestaan grenzeloos onzeker te zijn ten einde de waarheid te kennen. Wanneer we echter naar veiligheid grijpen, ons vastklampen aan een wensbeeld van soliditeit en zekerheid, dan zullen we niet verder dan dat komen. Stephen Levine

warme groet jeltje

bewustzijn en Bewustzijn 3

Maar deze optische misleiding van het bewustzijn wordt niet zo gemakkelijk doorbroken. Wanneer we lichaam en geest langzaam beginnen los te laten, kan verwarring opduiken. 'Maar ik moet toch iets zijn, ik moet toch iemand zijn!' Blijft je bewustzijn herhalen. Omdat de geest meestal in zelfbeschouwing verstrikt is, duiken er twijfel en verwarring op wanneer hij de mogelijkheid in ogenschouw neemt zijn eigen voorstellingen en modellen te overschrijden. De menselijke geest her-schept voortdurend zijn bestaan. Wanneer we afstand doen van de volharding van de geest dat er niets is dat deze overschrijdt, dan ontdekken we dat het 'Maar ik moet toch iemand zijn!' ook slechts een volgend tijdelijk moment in de grenzeloze oneindigheid is. We beseffen dat wat de geconditioneerde geest ons vertelt niet noodzakelijk zo hoeft te zijn, hoezeer hij ons ook probeert te overtuigen van zijn soliditeit en zijn vermogen om ons te beschermen tegen onze angsten. Het is niet gemakkelijk om de veiligheid van een verondersteld 'ik' los te laten en het niet-weten van het eenvoudigweg zijn binnen te treden. Niet langer iemand die zich afvraagt: 'Wie ben ik?', worden wij het onderzoeksproces zelf. Voortdurend vragen we ons af, ons concentrerend op het licht in plaats van op de reflecties ervan: 'Wie is het die deze gedachte denkt? Wie kijkt er? Wie zit er in deze stoel en leest dit boek, wie leest deze woorden?' En dan komt het ogenblik waarop lichaam en geest niet meer zo werkelijk te onderscheiden lijken te zijn. Dan weten we simpelweg niet meer wie of wat we zijn. Je moet wie je denkt te zijn loslaten om te worden wie je werkelijk Bent. Wanneer je zelfs van de herinnering als iets reëels afstand hebt gedaan, vind je jezelf terug zwevend in de ruimte zonder de vertrouwde referentiepunten waaraan de geest verslaafd is. Wanneer de geest stopt met die gewoonte, gaat hij door een soort afkick-periode van twijfel en angst. 'Waar ben ik'? schreeuwt de geest vertwijfeld. De geest hunkert er naar iemand te zijn, iets te zijn. De onzekerheid over wie wij zijn schept een gevoel van leegheid. Stephen Levine warme groet Jeltje

bewustzijn en Bewustijn 2

Hoe zag jouw gezicht eruit voor je geboorte? Wanneer je de ervaring van het huidige moment, van simpelweg bestaan, nader bekijkt, lijkt er dan sprake te zijn van een begin of einde? Of wordt het juist gekenmerkt door een constante aanwezigheid, een simpelweg zijn, nergens van afhankelijk, op zichzelf bestaand? Wat kan het beïnvloeden? Hoewel het Bewustzijn voortdurend verandering waarneemt in lichaam en geest, verwart het deze niet met het Licht waardoor deze verandering wordt waargenomen. Onderzoek het 'Ik Ben' tot aan de wortel. Ervaar het Bewustzijn zelf. Identificeer je niet met de reflectie ervan. Laat het 'wie ben ik?' tot een onbeantwoorde vraag worden, en ontsnappen aan elke definiëring. Word die ruimte waaraan alle dingen ontspringen en waarin alle dingen terugkeren. Albert Einstein heeft eens gezegd: "een menselijk wezen is een deel van het geheel, door ons 'universum' genoemd, een deel dat beperkt is naar tijd en ruimte. Hij ervaart zichzelf, zijn gedachten en zijn gevoelens, als iets wat gescheiden is van de rest - een soort optische misleiding van het bewustzijn. Deze misleiding is voor ons als een gevangenis die ons inperkt tot onze persoonlijke verlangens en tot genegenheid voor een paar mensen in onze directe omgeving. Het is onze taak om onszelf uit deze gevangenis te bevrijden door de grenzen van die genegenheid te verruimen en tenslotte alle levende wezens en het geheel van de natuur in zijn schoonheid te omhelzen." Stephen Levine warme groet Jeltje

bewustzijn en Bewustzijn 1

We verwarren het heldere licht van zuiver Bewustzijn met de schaduwen die hij werpt op ons persoonlijk bewustzijn. Zuiver Bewustzijn, zuiver 'zo-heid' kent geen persoonlijke identificatie - het is de essentie van het zijn zelf, identiek aan de onvoorwaardelijke liefde die alle dingen gelijkelijk omhelst. Wanneer dit 'zo-zijn' bewustzijnsinhouden produceert ontstaat de universele gewaarwording van 'ik Ben'. We verwarren de weerspiegelde 'zo-heid' van 'ik Ben' met het object van onze bewustzijnsinhoud en zeggen: 'Ik ben deze gedachte.' Daarmee zijn we al twee stappen verwijderd van de waarheid van het zuiver Zijn. Aandacht, bewust zijn maakt Bewustzijn mogelijk. Het is het licht waarmee en waarin onze ervaring gestalte krijgt. Bewustzijn creëert een gevoel van aanwezigheid, van 'ik Ben'. Hechting aan en identificatie met de objecten die in ons bewustzijn drijven creëeren het beperkte zelf dat meent dat het niet meer omvat dan zijn inhouden. Wanneer we ons de vraag stellen: 'Wie ben ik?' dan onderzoeken we eerst de gedachten en gevoelens die er toe hebben geleid dat wij zijn gaan geloven dat wij het lichaam en het bewustzijn zijn. Het lichaam dat hij 'mij' noemt als je vier jaar oud bent, is dat hetzelfde 'mij' als het veertig-jaar-oude lichaam? Is het hetzelfde lichaam, hetzelfde persoonlijke ik? Maar het daarachter liggende gevoel van te zijn, te bestaan, lijkt niet te veranderen. Op de een of andere manier blijft het 'Zijn' hetzelfde, een 'aanwezigheid' die niet aangetast wordt door de verandering in de omhulling van die aanwezigheid. En wat het bewustzijn betreft, is dat 'ik' van dit ogenblik hetzelfde als het 'ik' een jaar geleden? Bewustzijnsstaten, de inhouden van onze geest, veranderen, maar het Bewustzijn waarmee zij waargenomen worden blijft onbewogen. Stephen Levine Warme groet jeltje

Wie sterft er eigenlijk?

Het is omdat je gelooft dat je geboren bent dat je bang bent voor de dood. Wie is het die geboren werd? Wie is het die sterft? Kijk binnenin jezelf? Wat was je gezicht voor jij geboren werd? Wie jij in werkelijkheid bent werd nooit geboren en zal nooit sterven. Laat degene die je denkt te zijn los en word degene die jij altijd bent geweest. In de overtuiging dat we geboren werden vereenzelvigen we ons met dit lichaam. In de verwachting te zullen sterven, identificeren we dit lichaam met wie wij zijn. Wanneer we slapen blijft, hoewel het lichaam onbeweeglijk ligt, de geest actief. De droom van het leven vervolgt zich ook zonder het lichaam. 'Wanneer ik sterf, zal ik niet langer bestaan.' Dat is het 'ik' van het bewustzijn. Het bewustzijn dat het leven droomt. We zijn bang dat we uit deze droom zullen ontwaken, dat het bewustzijn deze droomvoorstelling niet langer in stand zal kunnen houden. In die mate waarin we het lichaam vereenzelvigen met 'ik' of 'mijn', vrezen we de dood. Het lichaam sterft, dat weten we zeker. Al snel na de dood is het verval duidelijk zichtbaar. Maar de energie die deze lege vorm inblies, vervalt en vergaat die ook? Wanneer 'ik' zich met het lichaam identificeert, verwacht het vergankelijkheid. Wanneer 'ik' zich gelijkstelt aan de geest, aan het bewustzijn, vreest het uiteenvallen. Hoewel bij nader beschouwen het bewustzijn voortdurend lijkt uiteen te vallen en weer vaste vorm aan te nemen. Een constant proces van sterven en wedergeboorte, van ogenblik tot ogenblik. Wanneer we onszelf denken als het lichaam of als de geest, zijn we in verwarring omdat we zien dat in beide gevallen niets blijvend is. Alles is voortdurend aan verandering onderhevig. Wanneer je 'ik' gelijkstelt aan het lichaam, is dan deze gedachte dat 'ik' of de volgende? Of beide gedachten, ook al zijn ze misschien met elkaar in tegenspraak? Wie is de 'ik' die bedroefd is, die gelukkig is? Of is het de zich onophoudelijk ontvouwende geest? Gedachten denken zichzelf. Stephen Levine warme groet Jeltje

het toelaten van pijn

Nu de dood meer en meer bespreekbaar wordt, zijn veel mensen anders gaan denken over het stervensproces. Meer en meer mensen willen sterven op een wijze die zo weinig mogelijk pijn en zoveel mogelijk psychologische ondersteuning biedt. Zij wensen een waardige dood, zij willen hun zaakjes op waardige wijze afhandelen. Veel mensen willen sterven in hun eigen vertrouwde omgeving, in hun eigen huis, hun eigen bed. Wanneer dat niet mogelijk is wordt er vaker en vaker naar wegen gezocht om toch een zo liefdevolle en zorgzame omgeving te scheppen dat de betrokkene zich thuis voelt. Ook dan is het echter zaak om niet in een valkuil verstrikt te raken door je te beperken tot het verlichten van het ongemak van de stervende. Vaak is er weinig aansporing om door de identificatie van het lichaam met 'wie we werkelijk zijn' of het bewustzijn met 'de gehele werkelijkheid' heen te breken. Dan wordt de mogelijkheid tot spiritueel ontwaken die deze gelegenheid biedt niet benut. Een vrouw die stervende in een ziekenhuisbed lag en veel pijn leed, zei: "Als de mensen mijn kamer binnenkomen, kan ik zien wie van hen zich geopend heeft voor zijn eigen lijden. Zij zijn diegenen die zich ook open kunnen stellen voor mijn situatie. Degenen die zich nog niet geopend hebben voor hun eigen pijn, die dit alles niet gebruiken om zelf een stapje dieper te gaan zijn gespannen. Ze zijn nerveus, en - eerlijk gezegd - niet van erg grote hulp. Als ik blijk geef van pijn, vertrekken ze hun gezicht in een grimas. Zij maken de pijn tot vijand." Stephen Levine warme groet jeltje