Mevr.Sylvan

Een paar jaar geleden belde een vriend mij vanuit het ziekenhuis op om te zeggen dat de ziekte van zijn moeder plotseling veel erger was geworden en de dokter hem verteld had dat hij zich diende voor te bereiden op de komende dood. Hij vroeg mij: "Zal ik haar meenemen naar haar eigen huis om daar te sterven? Of zal dat de pijn en het verdriet voor de andere gezinsleden alleen nog maar groter maken?" Terwijl we er samen even over spraken werd het al snel duidelijk dat de meest geschikte plaats haar eigen bed zou zijn, waar ze zou kunnen sterven omringd door mensen die van haar hielden en te midden van de vertrouwde omgeving van haar eigen huis. De volgende dag bracht hij zijn moeder thuis om daar te sterven. Iedereen in de buurt 'wist' dat mevrouw Sylvan 'boven lag te sterven'. De eerste dagen kwam er zo nu en dan een buurvrouw aan de deur om een door haar klaargemaakte maaltijd te brengen of een ander als ondersteuning bedoeld geschenk, om de andere gezinsleden 'sterkte te wensen' en een verstolen blik naar binnen te werpen in wat de bezoekers veronderstelden een mistroostige, treurende lugubere omgeving te zijn. Iedere keer echter dat iemand iets kwam brengen werd hij of zij in plaats van met zwaarmoedigheid begroet door warmte en vriendelijkheid van de kant van de echtgenoot, zoons en de aanwezige verpleegster, die allen wel enigszins vermoeid leken maar verder volkomen vrede hadden met alles. Naarmate de weken voorbij gingen, leken de buurtbewoners meer en meer aangetrokken te worden door het huis waar de stervende lag. Na enige tijd durfden zij verder te komen dan de deurmat en toen zij de woonkamer van het huis betraden ervoeren ze een totaal andere sfeer dan ze verwacht hadden. Ze ervoeren een warmte, mededogen en vredigheid die ze daarvoor bij dit gezin nog nooit ervaren hadden. En geleidelijk aan representeerde dit huis voor de andere buurtbewoners niet langer dood en ellende, maar liefde en zorgzaamheid. Mevrouw Sylvan stierf tenslotte in totale vrede en omgeven door zorgzaamheid en liefde. Stephen Levine

Warme groet Jeltje

dromen en waken afsluiting

In vele culturen, en ook door mensen die klinisch dood waren verklaard maar toch weer terugkeerden naar het leven, wordt gezegd dat het feitelijke stervensproces op zich niet onplezierig of zelfs maar beangstigend is. Iemand zei dat het was alsof je een knellende schoen uittrekt. Het moment van sterven biedt een unieke mogelijkheid. Op dat moment, waarop we het lichaam laten vallen, kunnen we zien hoe het bewustzijn de wereld vormt. De wereld is in ons, wij zijn niet in de wereld. Het bewustzijn is verslaafd aan en bepaald door zijn zien, horen, ruiken, tasten, proeven en denken. Nu echter vind je je terug zonder lichaam, ogen, oren en neus, maar de vergelijkbare zintuiglijke ervaringen zijn er nog wel. Er is een overeenkomst met de slaap. Ook als je slaapt, zie je niet met je ogen, hoor je niet met je oren, ruik je niet met je neus; en tegelijk heeft het bewustzijn soortgelijke zintuiglijke ervaringen. Sommige dromen zijn zelfs zo invloedrijk dat ze ons leven fundamenteel veranderen. Sterven biedt dus de mogelijkheid tot het herkennen van de immensheid van het licht van onze oorspronkelijke natuur. 'Wat je nu vindt, dat zul je ook dan vinden'. Des te meer problemen je hebt met je nu open te stellen voor dat licht, des te zwaarder zal het je vallen na je dood in de open armen van Jezus of het mededogen van Boeddha - zo die zullen verschijnen - beschutting te vinden. Stephen Levine

warme groet Jeltje

dromen en waken 1

Datgene dat nu wat wij de dood noemen het lichaam verlaat wordt door sommigen de 'ziel' genoemd, door anderen het 'bewuste element van ons' of de 'karmische bundel'. Hoe je het echter ook noemt, het gaat erom dat je je daarop concentreert. En herkent, met hoeveel 'ik weet het niet' dat ook gepaard gaat, dat er een zekere continuïteit lijkt te zijn, niet van een 'iemand' maar van energie waaruit de mentale constructie van die 'iemand' ooit ontstaan was. Zolang er nog enige mentale projectie resteert voor eventuele incarnatie, zal dat ook gebeuren. Wanneer je slaapt, zegt het slaapbewustzijn dat de waaktoestand een inbeelding is en alleen de slaaptoestand werkelijkheid. Wanneer we echter ontwaken, kijken we terug op dromen van de afgelopen nacht en zeggen: 'Dit is de werkelijkheid, niet die dromen.' Wanneer we echter beide herkennen als voorbijgaande droomstaten, kunnen we beide ervaren als zich ontvouwende processen en de 'ik' die de werkelijkheid gevangen houdt, loslaten. De ervaring is alleen maar zo reëel als jij jezelf veronderstelt reëel te zijn. Als je je bewustzijnsinhouden nader onderzoekt, zul je de oorsprong van het bewustzijn op het spoor komen. Dan ervaar je direct, uit eerste hand datgene waaruit de idee van 'ik', van 'iemand' die sterft, geboren wordt en eventueel verlicht kan worden, ontstaat. In die vergelijking verbleekt dat 'ik' en vormt het slechts een luchtbelletje te midden van de immensheid van de waarheid. Stephen Levine

warme groet Jeltje

Zien wat is

Hoe reageer je nu op situaties die ongewoon of beangstigend zijn. Probeer je open te staan voor een waarachtige ervaring van het huidige ogenblik of geeft je lichaam het alarmsignaal, zoekt het zijn toevlucht in fysieke spanning en probeert je geest op dwangmatige manier aan het heden te ontsnappen? Loop je hard weg voor een blaffende hond of laat je die hond niet de personificatie worden van al de angsten van een heel leven, maar alleen maar een hond zijn, iets waar je mee om weet te gaan? In de mate waarin je nu beseft dat je eerder object van perceptie bent dan subject dat waarneemt, dat jij de ruimte bent waarin de gebeurtenissen van dit ogenblik zich afspelen, in die mate zul je ook later over die ruimtelijkheid beschikken. Voortdurend vertaalt het bewustzijn amorfe werkelijkheid in hanteerbare, welbegrensde massa zodat we die werkelijkheid kunnen aanraken, ruiken, proeven en voelen; in plaats daarvan ruiken, proeven en voelen we onszelf. we kunnen iemand anders nauwelijks nog in de ogen kijken zonder dat het bewustzijn een zelfbeschermend filter over de realiteit van het huidige ogenblik aanbrengt. Stephen Levine

warme groet Jeltje

openen van/voor het licht

Vraag: Ik heb in de boeken van Raymond Moody, Elisabeth Kübler Ross en anderen die handelen over de ervaringen van mensen nadat ze gestorven zijn gelezen dat die mensen hun lichaam verlaten en dan een wezen van stralend licht ontmoeten. Geldt dat voor iedereen, dat je dan Boeddha ontmoet of Jezus, of welke personificatie van de Ziel dan ook waar de betrokkene de voorkeur aan geeft? Antwoord: Je moet bedenken dat deze zogenaamde klinische ervaringen betrekking hebben op de eerste fase van het stervensproces. Wat je de eerste ronde na de dood zou kunnen noemen. In het Tibetaans Dodenboek wordt beschreven dat na die eerste ontmoeting met de stralende lichtverschijning, indien je niet in staat bent jezelf volledig over te geven aan dat licht en ermee te versmelten, dan het licht uiteenvalt in zijn talloze samenstellende componenten, vergelijkbaar met het prisma-effect, en de verschillende projecties en identificaties die dualiteit creëren zich eens te meer bevestigen. De glanzende stilte wordt dan verstoord door oude bewustzijnsinhouden, zoals het gladde stralende oppervlak van een meertje verstoord wordt door dieren die naar het oppervlak zwemmen. Vervolgens wordt beschreven hoe je daarna een volgend proces van zuivering kunt doormaken, een hernieuwde ontmoeting met je bewustzijn die overgave mogelijk maakt en obstakels kan veranderen in bondgenoten, een permanente mogelijkheid om al die oude imprints tegemoet te treden met wijsheid en liefde. Stephen Levine

Warme groet Jeltje

woede-fase afsluiting.

Bewustzijnsstaten zijn besmettelijk. Je moet in staat zijn om bij iemand te zijn wiens woede in voller razernij is onbrandt en toch niet gevangen worden in die plaatsen binnenin jezelf waar ook jij het uitschreeuwt over de ogenschijnlijke onrechtvaardigheid van de dingen. Je eigen lijden loslaten zodat je niet verteerd wordt door het verdriet van een ander. Je arrogante trots loslaten die de kracht van de woede in jou gevangen houdt, opdat je mededogen niet geblokkeerd wordt. In staat zijn je eigen woede te herkennen, je eigen razernij, bereid zijn zonder te oordelen of veroordelen gelijkelijk aanwezig te zijn voor jezelf en voor de ander. "Alles overkomt mij ook!" schreeuwt het bewustzijn het uit als je de baan die je zo graag had willen hebben toch niet krijgt, als je nieuwe auto aangereden wordt, als je linkerarm verlamd raakt en je het gevoel hebt dat je kanker zich verder uitgezaaid heeft in je lichaam. "Laat deze wereld verrekken! Laat iedereen verrekken!" Kan jouw hart open blijven in zo'n storm? Wat voor effect heeft de verwarring van een ander op de ontkenning van jouw eigen woede en angst? Stephen Levine.

Warme groet Jeltje

de woede-fase 1

De woede-fase is een fase waar iedereen wel vertrouwd mee is. Het is een vast onderdeel van de confrontatie met de waarheid, het beangstigende je openstellen voor de werkelijkheid. "Verdomme, het is waar, maar waarom moet het zo pijnlijk zijn?" Je moet woede niet veroordelen, enkel herkennen en ervoor openstaan. Vaak gaan de dingen niet zoals we wel gewenst hadden. Verlangens worden niet bevredigd en uit die frustratie ontstaat woede, angst en spanning. "Waarom moet ik sterven, en die smeerlap van de overkant niet? Hij doet niets aan zijn tuin, hij schreeuwt tegen zijn kinderen, hij belazert de belastingen. Waarom ik dan wel?" En soms is er de woede jegens God. "Hoe kunt U mij dit nu aandoen? Ik heb me toch voorbeeldig gedragen? Ik ga naar de kerk. Ik geef altijd aan de collecte. Ik ben toch een goed mens. Ik ben zelfs actief in een groep voor stervensbegeleiding. Waarom overkomt mij dit? Het is onredelijk." Maar terwijl we tekeergaan tegen God over 'zulke onrechtvaardigheid', hoe vaak danken we hem voor zijn vrijgevigheid die we iedere keer mogen ervaren? Woede is de resultante van dat gevoel van machteloosheid dat er altijd is en op dat moment toegespitst wordt. "Waarom is het zo verdomde moeilijk? Waarom kent het leven zoveel verwarring en frustratie." De machteloze woede van een heel leven. Woede is zo pijnlijk en maakt dat je je zo alleen voelt. Iemand bijstaan die tot razernij is gebracht door de 'oneerlijkheid van alles' vereist innerlijke zachtheid, een toegeven aan je eigen frustraties, het creëren van een open ruimte waarin die razende storm zichzelf kan verliezen. Dat betekent dus werken aan jezelf. Stephen Levine

Lieve warme groet Jeltje

stadia van sterven afsluiting.

Iedereen belandt klaarblijkelijk op het punt waarop hij uit het lichaam verdwijnt en het lichaam wel moet achterlaten. Iedereen doet de ervaring op dat de elementen weer opgaan in hun oorspronkelijke staat van energie. De afzonderlijke hoedanigheden van vastheid, vloeibaarheid, temperatuur en stromende beweging overheersen niet langer en er is alleen nog sprake van het vrij rondzwevende bewustzijn. Enkele ogenblikken lang straalt het Bewustzijn helderder dan duizend zonnen bij elkaar en dan is er nog slechts de ervaring van de ene werkelijkheid waaruit de hele schepping is ontstaan. De duur van die ervaring van licht schijnt van mens tot mens te verschillen. Dit is misschien afhankelijk van de bereidheid om jezelf open te stellen voor de waarheid, het vertrouwen en de eerbied die je koestert voor je oorspronkelijke aard. Dit is slechts een voorstelling in een notedop van het ogenblik waarop je sterft, maar volgens de leerstellingen van de verschillende religies en geloofsovertuigingen is dit nog maar het eerste deel van het proces voordat de onbewuste neigingen zich opnieuw hebben hersteld en zich verenigen om even zovele rijken na de dood te scheppen als de geest voor het sterven had geschapen. Toen hij iets vernam over dit steeds verder voortschrijdende proces, vroeg iemand: "Bestaan die rijken na de dood dan echt?" Waarop iemand anders antwoordde: "Ze zijn net zo werkelijk als jijzelf. Maar niet werkelijker! In feite zijn ze alleen maar zo werkelijk als jij denkt dat jij dat bent." Een heleboel mensen vinden het nuttig om te 'oefenen' in sterven. Ik heb met verschillende mensen de ervaringen die tijdens het stervensproces zouden kunnen optreden gerepeteerd, zodat zij ze helder en liefdevol tegemoet zouden kunnen treden. Zo'n repetitie moet natuurlijk uitgevoerd worden met de lichtheid van 'het juiste van de zaak niet weten', zodat je geen programma opstelt voor wat er later zou moeten gebeuren. Onze benadering van wat we u hier voorleggen is tegenover het leven hetzelfde als tegenover de dood: het is een erkenning, een opening, een loslaten. Leren sterven is leren oplossen voorbij de dingen die je op dit moment zou willen vasthouden, je onbevooroordeeld openstellen voor wat er gaat volgen, zonder dat je je ergens aan vastklampt. Wij leren iedere dag, elk ogenblik om te sterven: om op te lossen in de oceaan van het zuivere Zijn. Stephen Levine

warme groet Jeltje

stadia van sterven 4

Men zal hebben opgemerkt dat elk stadium gepaard gaat met minder vastheid, dat de grenzen steeds onbepaalder worden; dat men minder impulsen van buitenaf ontvangt en dat er een steeds toenemend gevoel van onbegrensdheid ontstaat. De dood of het stervensproces schijnt vergezeld te gaan van een gevoel van zich uitbreiden tot buiten de grenzen van het zelf, van een losmaken van de vorm, van een versmelten in het niet nader bepaalbare. Maar stel je nu eens voor dat je je tegen deze losmaking verzet, tegen dit gevoel van het wegsmelten van de grenzen. Stel je eens voor dat je de soliditeit probeert vast te houden, terwijl deze bezig is te versmelten tot vloeibaarheid. Dat je probeert je tegen de vloeibaarheid te verzetten, dat je teruggrijpt naar vastigheid om daarbij alleen maar te ervaren dat je steeds vloeibaarder wordt en dat die vloeibaarheid geleidelijk aan overgaat in het vuurelement. Dat je voelt hoe de lichaamstemperatuur afkoelt en dat je naarmate de warmte meer en meer afneemt, versmelt in de uitgestrekte ruimte van het lucht-element. Dat die energie zich steeds verder uitbreidt en oplost in het bewustzijn zelf. Stel je eens voor dat je je tegen al die dingen te weer stelt, dat je probeert om dit steeds verder voortschrijdende proces tegen te gaan. Als je erin meegaat, als je je er steeds verder voor openstelt, ervaar je een steeds verder voortschrijdende uitdijing, een wegsmelten uit de vastheid, een oplossen in de werkelijkheid die daaraan ten grondslag ligt. Stel je eens voor dat je je probeert vast te klampen aan datgene wat aan het wegsmelten is. Misschien is dat wel wat sommige mensen het vagevuur noemen. Het je op een helse manier verzetten tegen het volgende stadium van ontplooiing, een verzet tegen datgene wat werkelijk aanwezig is. Stephen Levine

Warme groet Jeltje

stadia van sterven 3

Als de dood het aarde-element nadert begint het gevoel van soliditeit en hardheid van het lichaam weg te smelten. Het lichaam lijkt erg zwaar te worden. De grenzen van het lichaam, de buitenkant, zijn minder duidelijk bepaald. Het gevoel dat men zich echt 'in' het lichaam bevindt is niet meer zo sterk aanwezig. Men wordt minder gevoelig voor indrukken en gevoelens. Men kan zijn ledematen niet langer naar believen bewegen. De peristaltische beweging van de darmen wordt trager, de darmen functioneren niet meer zonder hulp van buitenaf. De organen sluiten zich, gaan dicht. Naarmate het aarde-element steeds meer overgaat in het water-element bespeurt men een mate van vloeibaarheid, van vervloeien, want de vastheid waardoor de identificatie met het lichaam altijd is versterkt, begint weg te vallen, begint te smelten en veroorzaakt een gevoel van vloeibaarheid. Naarmate het water-element begint over te gaan in het vuur-element, gaat het gevoel van vloeibaarheid over in dat van een warme mist. De lichaamssappen gaan trager vloeien, de mond en de ogen worden droog, de bloedcirculatie wordt trager, de bloeddruk wordt een stuk lager. Als het bloed dikker wordt en de bloedcirculatie uiteindelijk ophoudt, komt het bloed in de uiteinden van de ledematen tot stilstand. Er ontstaat een gevoel van lichtheid. Als het vuur-element overgaat in het lucht-element, verdwijnen de gevoelens van warmte en kou, lichamelijk gemak en lichamelijke ongemakken hebben geen betekenis meer. De lichaamstemperatuur daalt, tot deze een punt bereikt waarop het lichaam koud en bleek van kleur wordt. De spijsvertering komt tot stilstand. Het overheersende gevoel is er een van lichtheid, als van een opstijgende hitte. Een gevoel van overgaan in een steeds subtieler wordende grenzeloosheid. Als het vuur-element zich oplost in het Bewustzijn zelf treedt er een gevoel van onbegrensdheid op. De uitademing neemt meer tijd in beslag dan de inademing en dijt uit in de ruimte. De lichamelijke vorm en de lichamelijke functies worden niet langer ervaren, er is alleen nog maar een gevoel van een zich snel en ver uitbreidende luchtigheid en vluchtigheid, een zich oplossen in het zuivere zijn. Stephen Levine

Warme groet Jeltje